Là một bộ phận quan trọng trong hệ thống tổ chức của lực lượng CAND Việt Nam, từ khi ra đời đến nay, lực lượng CSND luôn được Đảng, Nhà nước, Bác Hồ và ngành Công an chăm lo xây dựng, giáo dục, rèn luyện, được Nhân dân tin yêu đùm bọc, không ngừng lớn mạnh và trưởng thành về mọi mặt.

Qua đó khẳng định vai trò là lực lượng nòng cốt trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo đảm TTATXH, góp phần từng bước xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh - một trong những điều kiện quan trọng để phát triển KT-XH, xây dựng Nhà nước pháp quyền XNCN.

Lịch sử xây dựng, chiến đấu và trưởng thành của lực lượng CSND luôn gắn liền với lịch sử vẻ vang của CAND Việt Nam và những trang sử hào hùng của dân tộc từ ngày lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến nay.

Nhìn lại hành trình 60 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của lực lượng, trước hết giúp chúng ta thêm một lần nữa tự hào về những cống hiến, chiến công của lực lượng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ miền Bắc XHCN, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Trong giai đoạn này, lực lượng CSND đã làm tốt công tác đấu tranh trấn áp tội phạm, nhất là trấn áp bọn lưu manh chuyên nghiệp, khám phá hàng loạt các vụ tham ô, đầu cơ, buôn lậu, trộm cắp tài sản XHCN, bảo vệ tài sản của Nhà nước, tính mạng và tài sản của Nhân dân. Đồng thời, phối hợp chặt chẽ với các lực lượng khác đấu tranh trấn áp bọn phản cách mạng, truy bắt gián điệp, biệt kích... góp phần giữ vững ANTT, bảo vệ miền Bắc XHCN.

Cụ thể, ngày 21-7-1954, Hiệp định Giơnevơ được ký kết, nước ta tạm chia thành hai miền. Miền Bắc được hoàn toàn giải phóng, tiến hành cách mạng XHCN; miền Nam tiếp tục công cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, giải phóng miền Nam khỏi ách thống trị của đế quốc Mỹ, tiến tới thống nhất nước nhà.

Trước nhiệm vụ mới của cách mạng, lực lượng CAND nói chung, lực lượng Trị an hành chính nói riêng đã đẩy mạnh các biện pháp quản lý hành chính, đấu tranh chống bọn phản cách mạng và bọn tội phạm hình sự, giữ vững an ninh, TTXH. Ngày 17-2-1955, Hội nghị Công an toàn quốc lần thứ 9 đã khẳng định: “Nếu không đẩy mạnh công tác trị an thì không thể mau chóng ổn định trật tự xã hội”. Hội nghị cũng xác định những nhiệm vụ cơ bản của lực lượng Trị an hành chính, đẩy mạnh công tác trị an ở nông thôn, thành phố, đảm bảo giữ gìn trật tự, trị an xã hội trong tình hình miền Bắc mới được giải phóng.

Đến ngày 28-7-1956, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 982/TTg thành lập Cục CSND thuộc Bộ Công an, theo đó lực lượng Trị an hành chính các cấp cũng đổi tên thành CSND. Đây là sự kiện quan trọng đánh dấu sự trưởng thành của lực lượng CSND về mặt tổ chức, thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước đối với việc xây dựng lực lượng CAND chính quy, xứng đáng là công cụ chuyên chính sắc bén của Đảng, Nhà nước.

Tháng 11, 12-1959, lực lượng Cảnh sát cùng các lực lượng khác của CAND đã phối hợp với Quân đội nhân dân mở chiến dịch đập tan âm mưu gây bạo loạn, cướp chính quyền tại tỉnh Hà Giang. Chiến dịch đã làm tan rã lực lượng phản động gồm 1.112 tên phỉ, tiêu diệt và bắt sống 152 tên, gọi hàng 139 tên, thu 335 súng các loại.

Cũng trong chiến dịch này, lực lượng Cảnh sát đã cùng lực lượng An ninh đấu tranh bắt gọn hầu hết các toán gián điệp, biệt kích của Mỹ, Ngụy tung ra phá hoại miền Bắc, bắt giữ 463 tên, thu nhiều tấn vũ khí, chất nổ, phương tiện hoạt động; bảo vệ an toàn các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các cơ sở kinh tế, cơ quan, xí nghiệp, các công trình QP-AN, văn hóa - xã hội, bảo vệ tài sản của Nhà nước, tính mạng và tài sản của Nhân dân. Đồng thời, đấu tranh, trấn áp, bắt giữ, xử lý hàng trăm tên tội phạm nguy hiểm, kịp thời dập tắt các vụ cháy lớn, làm giảm đến mức thấp nhất thiệt hại do các vụ cháy gây ra.

Trước yêu cầu, nhiệm vụ của cách mạng miền Nam, lực lượng Công an miền Bắc đã tuyển chọn, huấn luyện, đưa hàng vạn CBCS cùng hàng trăm tấn vũ khí, tài liệu, phương tiện thông tin liên lạc chi viện cho chiến trường miền Nam, sát cánh cùng lực lượng An ninh miền Nam bảo vệ Đảng, bảo vệ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam và khu căn cứ cách mạng.

Với mong muốn xây dựng CSND thành lực lượng vũ trang thuộc Bộ Công an, thừa hành pháp luật của Nhà nước, đấu tranh chống bọn phản cách mạng và tội phạm khác, giữ gìn trật tự trị an, bảo vệ tài sản công cộng, bảo vệ tính mạng, tài sản và quyền lợi hợp pháp của công dân, bảo vệ chế độ dân chủ nhân dân, góp phần đảm bảo cho công cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc và sự nghiệp đấu tranh vì hòa bình, thống nhất đất nước ở miền Nam; ngày 20-7-1962, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chính thức ký ban hành Lệnh số 34/LCT công bố Pháp lệnh quy định nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng CSND và Pháp lệnh quy định chế độ cấp bậc sỹ quan, hạ sỹ quan CSND.

Ngày 24-7-1963, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 85/NQ-BCT về “Nâng cao ý thức, trách nhiệm, tăng cường quản lý kinh tế, tài chính, cải tiến kỹ thuật, chống tham ô, lãng phí, quan liêu”. Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị, Bộ Công an ban hành Chỉ thị số 1623 P7B/G78 về xây dựng cơ quan xí nghiệp, đơn vị an toàn. Lực lượng CSND đã tích cực thực hiện cuộc vận động “3 xây, 3 chống”, khám phá nhiều vụ tham ô lớn.

Đáng chú ý, trước tình hình nạn tham ô xảy ra nghiêm trọng trong ngành thương nghiệp, Công an các địa phương đã hỗ trợ ngành thương nghiệp trong công tác bảo vệ, kiến nghị, bố trí cán bộ tốt vào các khâu chủ chốt, tham mưu cấp ủy đảng củng cố thương nghiệp, bảo vệ tài sản của Nhà nước và tập thể.

Ngày 5-8-1964, đế quốc Mỹ dựng lên sự kiện “Vịnh Bắc Bộ” sử dụng không quân, hải quân đánh phá miền Bắc XHCN. Lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy (PCCC) đã mưu trí, dũng cảm, không sợ hy sinh, quyết tâm thực hiện nhiệm vụ dưới bom đạn, cứu chữa tài sản của Nhà nước, tài sản và tính mạng của Nhân dân.

Điển hình phải kể đến chiến công của Đội Cảnh sát PCCC Hạ Long trong hai năm 1965, 1966 đã cứu, chữa 22 vụ cháy. Trong đó, có 8 vụ cháy do địch ném bom, bắn phá gây ra, cứu được hàng trăm tấn xăng, nhiều hầm lò sản xuất, nhiều tài sản giá trị khác của nhà nước, nhân dân.

Hay ngày 19-6-1966, máy bay Mỹ ném bom bắn phá kho xăng Đức Gian (Hà Nội), xăng dầu bốc cháy dữ dội, Công an Hà Nội cùng Cục PCCC huy động tối đa lực lượng PCCC ở các địa phương lân cận phối hợp cùng với Quân khu Thủ đô, Nhân dân vùng Gia Lâm quyết chiến với “giặc lửa”, dập tắt được vụ cháy, cứu được 12 bồn xăng và hàng nghìn thùng phuy xăng…

Cuối năm 1965, thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị về giao thông trật tự, Bộ Công an đã chỉ đạo Công an các tỉnh, thành phố thuộc địa bàn trọng điểm đưa lực lượng Cảnh sát giao thông (CSGT) bám chốt, bám đường suốt ngày đêm. Với quyết tâm bảo đảm thông đường, thông xe vì tiền tuyến gọi, vì miền Nam thân yêu, bom đạn quân thù không khuất phục được ý chí kiên cường của lực lượng CSGT.

Những tấm gương kiên trung, quả cảm đã đi vào những trang sử vàng truyền thống của lực lượng CSGT như: đồng chí Hoàng Hữu Nờ, Chỉ huy Đồn 84 Quảng Bình hay đồng chí Nguyễn Tiến Tuẫn, Tiểu đội trưởng Tiểu đội Cảnh sát giao thông ngã ba Đồng Lộc, Hà Tĩnh…

Cùng với các lực lượng khác, Cảnh sát khu vực có vai trò rất quan trọng, đóng góp nhiều công sức, hi sinh cả tính mạng vào công tác phòng không nhân dân trong cuộc chiến chống chiến tranh phá hoại miền Bắc XHCN của kẻ thù. Dưới làn bom của giặc Mỹ, các đồng chí Cảnh sát khu vực không quản ngại hy sinh giúp đỡ các cụ già, em nhỏ, người tàn tật, gia đình neo đơn di chuyển đến nơi an toàn.

Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuần tra canh gác, giữ gìn trật tự, bảo vệ tài sản công cộng, tài sản của Nhân dân. Trong cuộc chiến đó, đã có rất nhiều đồng chí đã dũng cảm lao mình dưới mưa bom, bão đạn để cứu chữa những người dân bị thương, sập hầm, cháy nhà, giải quyết hậu quả sau những trận ném bom.

Có đồng chí lấy thân mình che bom đạn cho Nhân dân như Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Văn Uân (Hà Nội), Anh hùng Hồ Bá Thọ hàng chục lần lấy thân mình làm thang cho các cháu học sinh K8 lên xuống xe và xông pha trong bom đạn hướng dẫn các cháu vào nơi trú ẩn an toàn… Lịch sử sẽ mãi mãi nhắc nhớ tên các anh!

Ngày 16-4-1972, đế quốc Mỹ tiến hành cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc lần thứ 2, chúng sử dụng hàng trăm lượt máy bay và tàu chiến bắn phá các địa phương ven biển, dùng B52 ném bom rải thảm các thành phố, thị xã từ Thanh Hóa đến Vĩnh Linh.

Đặc biệt, ngày 18-12-1972, đế quốc Mỹ điên cuồng dùng máy bay B52 ném bom rải thảm Thủ đô Hà Nội và thành phố Hải Phòng suốt 12 ngày đêm. Lực lượng CSND Việt Nam đã vượt qua muôn vàn khó khăn, nguy hiểm cùng các lực lượng khác vừa chiến đấu, đánh trả máy bay địch, vừa tích cực hướng dẫn nhân dân trú ẩn, cứu thương, đưa nhân dân đi sơ tán, bảo vệ tài sản của Nhà nước, nhân dân, giữ vững ANTT. Qua đó, góp phần quan trọng làm lên chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không”.

Đến tháng 3-1975, quân và dân miền Nam liên tiếp giành được thắng lợi trong chiến dịch Tây Nguyên, Huế - Đà Nẵng và một số vùng ở Đồng bằng Sông Cửu Long, miền Đông Nam bộ, hình thành thế bao vây Sài Gòn. Ngày 31-3-1975, Hội nghị Bộ Chính trị nhận định thời cơ giải phóng Sài Gòn - Gia Định đã chín muồi toàn quân ta cần: “Nắm vững thời cơ chiến lược hơn nữa, với tư tưởng chỉ đạo thần tốc, táo bạo, bất ngờ, chắc thắng, thực hiện tổng công kích, tổng khởi nghĩa trong thời gian sớm nhất, tốt nhất trong tháng 4-1975, không thể chậm được”.

Cùng với cả nước tập trung huy động nhân lực, vật lực cho ngày thống nhất đất nước, gần 3.000 CBCS Cảnh sát nhân dân chi viện cho miền Nam đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, góp phần to lớn vào chiến thắng lịch sử, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.

Sau đại thắng mùa Xuân năm 1975, lực lượng CSND cùng lực lượng An ninh nhân dân đã nhanh chóng tiếp quản, tổ chức quản lý hành chính, đấu tranh phòng, chống tội phạm, tích cực lập lại trật tự xã hội, bảo vệ ANCT, góp phần xây dựng, củng cố chính quyền cách mạng vùng mới giải phóng.

Chỉ trong một thời gian ngắn sau giải phóng, lực lượng CSND đã hoàn thành công tác đăng ký quản lý hộ khẩu, cấp chứng minh nhân dân thống nhất cho nhân dân hai miền Nam - Bắc, khẳng định vững chắc sự thống nhất của đất nước. Đồng thời, đẩy mạnh trấn áp các băng nhóm trộm, cướp chuyên nghiệp, truy quét các tệ nạn xã hội, giữ gìn trật tự, trị an, củng cố thêm lòng tin của nhân dân vào chế độ xã hội mới…

Khánh Chi