Ngày 11-6-2010, Chính phủ ban hành Nghị định 64/2010/NĐ-CP (NĐ 64CP) nhằm thống nhất công tác quy hoạch, chăm sóc, quản lý, bảo vệ cây xanh đô thị trên cả nước; hướng tới xây dựng và phát triển đô thị bền vững, hiện đại. Ở Hải Phòng, đơn vị quản lý chuyên ngành đang từng bước triển khai các nội dung NĐ 64CP để quản lý, duy tu, phát triển cây xanh đô thị. Tuy nhiên, để NĐ64 CP đi vào thực tế cuộc sống còn nhiều vấn đề đặt ra.

Cây xanh đô thị là tài sản công cộng

Theo ông Nguyễn Khắc Hà, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty TNHH một thành viên Công viên, cây xanh, việc quản lý cây xanh đô thị theo NĐ 64CP đang tập trung vào 2 vấn đề lớn. Đó là quản lý cây xanh đô thị trên nền bản đồ số (GIS) và tổ chức đánh số treo biển, lập hồ sơ quản lý, xây dựng chế độ chăm sóc đặc biệt đối với cây thuộc diện cây cổ thụ cần được bảo tồn.

Tác dụng của các biện pháp này là tạo ra kho thông tin dữ liệu chính xác nhất về tổng số các loài hoặc một loài cây hiện có trên toàn thành phố; chi tiết hơn là quản lý số cây, loài cây trên từng tuyến đường phố, ngõ phố và đặc biệt là lập ra hồ sơ quản lý cá nhân đối với cá thể 1 cây xanh đô thị đang tồn tại trên đường phố, ngõ phố. Các thông số về cây bao gồm: vị trí, loại cây, tên gọi, chiều cao, đường kính, số cây, chất lượng, năm trồng, tuyến đường và hiện trạng sinh trưởng phát triển của cây hay bệnh lý của cây.

Các dữ liệu này sẽ làm căn cứ trong việc nâng cao hiệu quả quản lý về công tác quy hoạch, trồng, duy tu và bảo vệ, chặt hạ và dịch chuyển cây xanh đô thị. Tác dụng hệ thống quản lý GIS hoàn thiện sẽ cung cấp các dữ liệu một cách chuẩn xác nhất vị trí, số lượng, kích cỡ tán phủ, năm cho hoa đối với cây phượng vĩ. Trên cơ sở đó, đơn vị quản lý sẽ xây dựng được kế hoạch duy tu, bảo dưỡng, chăm sóc phát triển cho phù hợp với sắc thái riêng, hình ảnh riêng của thành phố Hoa phượng đỏ.

NĐ 64CP cũng "đặc biệt quan tâm" về công tác quản lý cây xanh đô thị, cây thuộc diện bảo tồn bao gồm: cây cổ thụ (có độ tuổi tối thiểu 50 năm hoặc có đường kính 50cm trở lên tại chiều cao 1,3m của cây), cây thuộc danh mục loài quý hiếm, cây được liệt kê trong sách đỏ Việt Nam, cây được công nhận có giá trị lịch sử văn hóa. Đến nay, các đơn vi quản lý hoàn thành công đoạn thống kê số lượng, chất lượng cây thuộc diện bảo tồn. Ví dụ chỉ tính trên địa bàn 4 quận: Lê Chân, Ngô Nguyền, Hồng Bàng và Hải An có tổng số 1.020 cây thuộc diện phải bảo tồn, trong đó chủ yếu là các loại cây như: Đa, Bồ đề, Muồng ngủ, Gạo hoa đỏ, Sala, Bàng…

Phương pháp quản lý và bảo tồn cây cổ thụ,  cây quý hiếm, có đường kính trên 100cm (D1.3 >100cm) bằng việc gắn biển ghi công khai tên cây (tên Việt Nam và tên khoa học); tuổi ước tính, đặc tính sinh học để nhân dân phối hợp bảo vệ trông nom, thống nhất quản lý như tài sản công cộng và các hạng mục hạ tầng đô thị khác.

Chính quyền cơ sở thờ ơ

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất trong việc triển khai thực hiện NĐ 64CP đó là tình trạng chặt phá cây trái phép diễn ra phức tạp, dưới nhiều hình thức cắt, tróc vỏ quanh dốc, đốt vỏ, đổ hóa chất vào gốc làm cho cây chết rất đáng quan ngại. Theo báo cáo của Cty Công viên, trung bình mỗi năm có từ 250-300 vụ huỷ hoại, xâm hại cây xanh đô thị dưới hình thức nói trên. Cứ sau mỗi vụ xảy ra, đơn vị đều có công văn “tấu” chính quyền sở tại và lực lượng chức năng (công an phường, thanh tra đô thị, thanh tra xây dựng) nhưng kết quả điều tra, làm rõ vụ việc thì rất hy hữu, đáng thất vọng.

Theo các đơn vị quản lý chuyên môn, phần lớn chính quyền cơ sở có tư tưởng phó mặc cho đơn vị chuyên môn, không mặn mà trong việc tuyên truyền nhắc nhở, phối hợp kiểm tra, xử lý những hành vi xâm phạm cây xanh đô thị. Đây là nguyên nhân chính khiến cho cây xanh đô thị thường xuyên bị đốt gốc, chặt rễ, triệt hạ dưới mọi hình thức. Ví dụ, do trong quá trình cải tạo vỉa hè, nâng cấp đường phố, chỉnh trang đô thị, đơn vị thi công cố tình chặt bớt rễ cây để việc thi công được tiện lợi. Hậu quả, cây bị loại bỏ quá nhiều rễ lớn, không còn độ bám vào đất, dẫn đến cây chết đứng, hoặc đổ ngả mỗi khi có giông gió thất thường.

Hoặc do các hộ dân ven đường phố, vì động cơ cá nhân như xây dựng cải tạo nhà, hạ vỉa hè, muốn mặt bằng kinh doanh rộng, thuận lợi cho việc tập kết hàng hoá hoặc chỗ để phương tiện cho khách hàng… đã đang tay "sát hại" cây xanh đô thị, cây bóng mát đường phố. Những hành vi này chưa có biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn dù thiệt hại trực tiếp từ hành vi "giết hại" cây xanh đô thị lên tới hàng trăm triệu đồng.

Theo quy định tại Nghị định số 64CP, hành vi triệt hạ cây xanh trái phép này sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với số tiền phạt gấp từ 5-10 lần giá trị của cây. Thế nhưng ý thức của chính quyền đô thị cấp cơ sở phần lớn vẫn thờ ơ, buông lỏng quản lý một cách rất khó hiểu.

Để NĐ 64CP đi vào cuộc sống, ngoài những cố gắng nỗ lực của đơn vị quản lý chuyên ngành, rất cần có sự vào cuộc của ngành chức năng, chính quyền cấp quận, phường thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ của chính quyền đô thị về quản lý cây xanh. UBND thành phố cũng cần sớm ban hành quy chế bảo vệ cây xanh đô thị, qua đó nâng cao ý thức tự giác bảo vệ cây xanh của mỗi người dân.

Đoàn Lanh