Ngay sau Cách mạng Tháng Tám thành công, vào ngày 30/10/1945, Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Chính phủ Lào Issara đã ký Hiệp ước tương trợ Lào - Việt và Hiệp định về tổ chức Liên quân Lào - Việt (30/10/1945). Đây là những văn kiện chính thức đầu tiên tạo cơ sở pháp lý để hai nước Việt Nam, Lào hợp tác và đoàn kết chiến đấu chống kẻ thù chung.

          Để sát cánh cùng các đơn vị vũ trang yêu nước Lào chiến đấu, xây dựng và phát triển lực lượng, trong những năm 1945 - 1947, Trung ương Đảng và Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hoà quyết định xây dựng và phát triển các đơn vị Việt kiều Giải phóng quân trên đất bạn Lào.

          Ngày 30/10/1949, Ban Thường vụ Trung ương Đảng quyết định: “Các lực lượng quân sự của Việt Nam chiến đấu và công tác giúp Lào tổ chức thành hệ thống riêng” và được vinh danh là “Quân tình nguyện”.

          Đây là mốc lịch sử quan trọng, đánh dấu bước phát triển và trưởng thành của các lực lượng quân sự trên chiến trường Lào, khẳng định đường lối, quan điểm đúng đắn của Đảng ta trong thực hiện nhiệm vụ quốc tế. Với ý nghĩa đó, ngày 30/10 hàng năm được lấy làm Ngày truyền thống Quân tình nguyện và Chuyên gia Việt Nam tại Lào.

          Trong suốt chiều dài lịch sử 73 năm, biết bao thế hệ con em Hải Phòng cũng như những người con của địa phương khác của cả nước xuất quân từ Hải Phòng, đã không quản ngại khó khăn, gian khổ, tình nguyện lên đường thực hiện nghĩa vụ quốc tế cao cả, góp phần viết lên bàu ca tráng liệt, quảng đại mà sâu lắng, kết chặt mối quan hệ đặc biệt giữa hai dân tộc Việt – Lào.

          Trong cuộc viễn chinh ấy, nhiều người đã vĩnh viễn nằm xuống, nhiều người khác để lại một phần thân thể, xương máu trên đất nước bạn.

          Có thể nói, không gì có thể tả hết ý nghĩa thuần khiết, vô tư, trong sáng nhưng vô cùng vĩ đại đối với sự cống hiến của quân tình nguyện, chuyên gia quân sự Việt Nam đối với cách mạng Lào, trong đó có sự đóng góp xứng đáng của thành phố Hải Phòng. Không toan tính, những người lính tình nguyện Việt Nam lên đường giúp bạn, đặt những viên gạch đầu tiên xây nền móng cho tình hữu nghị hai nước.

          Mà ngay từ những thời khắc đầu tiên, tinh thần ấy đã được nhà thơ Quang Dũng viết trong bài “Tây Tiến” bất hủ: “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc/ Quân xanh màu lá dữ oai hùm/Mắt trừng gửi mộng qua biên giới…” và “Tây Tiến người đi không hẹn ước/Đường lên thăm thẳm một chia phôi…”.

          Trong không khí vô cùng xúc động, nhưng cũng tưng bừng khí thế vốn có của người lính Cụ Hồ, các cựu quân tình nguyện, chuyên gia quân sự Việt Nam giúp Lào hiện đang sinh sống và làm việc ở Hải Phòng đã có dịp ôn lại những trang sử vàng truyền thống đáng nhớ ấy.

          Về điều này, Thiếu tướng Tăng Văn Miêu – nguyên Phó Tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân khu 3 chia sẻ: “Không có điều gì nói hết được tinh thần của bộ đội tình nguyện Việt Nam giúp Lào, chúng tôi tự hào là cựu chiến binh của cả hai dân tộc…”. Người lính già đã hơn 80 tuổi, nguyên là bộ đội tình nguyện của Đoàn 324 bùi ngùi: “Buổi gặp mặt hôm nay cũng là dịp để chúng tôi được nhớ, được tri ân những đồng đội đã hy sinh vì nước bạn”.

          Theo Cựu chiến binh Phạm Bá Sơn – Trưởng ban liên lạc cựu quân tình nguyện và chuyên gia quân sự giúp Lào khu vực Hải Phòng, hiện Ban liên lạc là mái nhà chung hội tụ 650 hội viên là cựu quân tình nguyện, chuyên gia đang sinh sống, làm việc tại Hải Phòng.

          Dù hầu hết các hội viên đã cao tuổi, nhưng luôn tích cực tham gia các phong trào của Ban liên lạc nói riêng và của Hội Cựu chiến binh thành phố nói chung.

          Đặc biệt là các hoạt động tri ân những gia đình đồng đội đã hy sinh, những hoàn cảnh khó khăn, đồng thời động viên nhau xóa đói, giảm nghèo, tiếp tục đóng góp cho tình hữu nghị Việt – Lào ngày càng thắm đượm, cùng góp phần phát triển thành phố và đất nước.

          Có thể nói, buổi gặp mặt thực sự đã đem lại cảm xúc khó tả cho những ai tham gia. Ngay cả chương trình văn nghệ, với những bài hát da diết tình cảm hai dân tộc do các Cựu chiến binh Câu lạc bộ ca múa nhạc quân tình nguyện và các sinh viên Lào đang học tập tại Hải Phòng thể hiện, cũng hội tụ đủ các gam màu phác họa bức tranh toàn cảnh mối tình quốc tế giữa hai nước.

          Mối quan hệ hữu nghị đặc biệt có một không hai trên thế giới, như đánh giá của nguyên Chủ tịch Quốc hội Lào Xumản Vinhakệt trong một chuyến thăm và làm việc tại Hải Phòng.

          Và sự cống hiến của những người lính tình nguyện, những chuyên gia quân sự tại Lào, sẽ luôn xứng đáng là bản hùng ca ngân vang trên đỉnh Trường Sơn ngút ngàn, dấu ấn trường tồn của hai dân tộc Việt Nam – Lào, của ngày hôm qua, cho hôm nay và mãi mãi về sau.

          Lê Minh Thắng