Theo các cụ cao niên ở Đồ Sơn, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn, còn gọi là đấu ngưu, là một tập tục cổ, có từ xa xưa, một lễ hội truyền thống của người dân vạn chài tại vùng biển Đồ Sơn.

Lễ hội diễn ra vào ngày 9 tháng 8 Âm lịch hàng năm. Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn - Hải Phòng 2022, Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia sẽ chính thức hoạt động trở lại sau 2 năm tạm dừng do dịch bệnh Covid-19. Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn 2022 sẽ gồm 2 phần: phần Lễ và phần Hội. Phần Lễ sẽ diễn ra từ ngày 27/8/2022 (tức 1/8 Âm lịch) đến ngày 5/9/2022 (tức ngày 10/8 Âm lịch). Phần Hội được tổ chức ngày 4/9/2022 (tức ngày 9/8 Âm lịch) tại sân vận động Trung tâm quận Đồ Sơn.

Theo người dân nơi đây, để có những ngày hội náo nức, người dân Đồ Sơn phải chuẩn bị rất công phu trong khoảng 8 tháng trời. Thông thường, sau Tết Nguyên đán, các sới chọi đều cử người có nhiều kinh nghiệm đi khắp nơi để mua trâu, có khi họ phải lặn lội hằng tháng trời vào các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Nam Định, Thái Bình, thậm chí lên tận Tuyên Quang, Bắc Cạn... mới tìm được con trâu vừa ý.

Do vậy, chọn trâu là một công việc cầu kỳ và tỷ mỉ, trâu đủ tiêu chuẩn phải là những con trâu đực khỏe mạnh, có khả năng chống chịu được đòn của đối phương (nghĩa là phải gan lỳ). Thông thường, những chú trâu da đồng, lông móc, một khoang bốn khoáy, hàm đen, tóc tráp (lông trên đầu cứng, dày để tránh nắng)... là trâu gan.

Trâu phải có ức rộng, cổ tròn dài và hơi thu nhỏ về phía đầu, lưng càng dày, càng phẳng càng tốt. Háng trâu phải rộng nhưng thu nhỏ về phía hậu càng nhọn càng quý. Sừng trâu phải đen như mun, đầu sừng vênh lên như hai cánh cung, giữa hai sừng có túm tóc hình chóp trên đỉnh đầu là khoáy tròn; mắt trâu phải đen, tròng đỏ... là trâu chọi hay...

Việc chọn mua trâu đã khó khăn, việc chăm sóc, huấn luyện trâu càng khó khăn gấp bội. Trâu chọi được nuôi ở chuồng riêng, tách biệt và kín đáo. Điều đặc biệt là không được để cho trâu chọi trông thấy trâu nhà cốt để trâu chọi khôi phục bản năng hoang dã, đơn độc của nó. Trường huấn luyện trâu thường là những bãi đất rộng, có nhiều người đứng xung quanh gõ chiêng trống và hò hét.

Khi huấn luyện, người ta còn phủ cờ đỏ lên đầu trâu, mình trâu để cho trâu quen dần với không khí của ngày hội. Người huấn luyện còn dạy cho trâu có những miếng đánh hay, đòn hiểm và độc đáo.

Sau khi huấn luyện, trâu nào được chọn làm trâu chọi sẽ được gọi một cách tôn kính là “ông trâu”. Trâu nào đoạt giải nhất, được tôn lên thành “cụ trâu”.

Ông Bùi Đức Duy, Giám đốc Trung tâm Văn hóa, Thông tin và Thể thao quận Đồ Sơn cho biết, Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn được khôi phục từ năm 1990 và tổ chức thường niên vào dịp mùng 9/8 Âm lịch. Lễ hội được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tại Quyết định số 5079/QĐ-BVHTTDL ngày 27/12/2012 nhằm ghi nhận và tôn vinh các thực hành văn hóa của cộng đồng; phản ánh sự đa dạng văn hóa, sự sáng tạo của con người; góp phần bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể...

Trong các năm 2020 và 2021, Lễ hội phải tạm ngừng để phòng chống dịch Covid-19 theo đúng chỉ đạo của Trung ương và địa phương.  Năm nay, công tác chuẩn bị cho Lễ hội được chuẩn bị rất chu đáo. Đến thời điểm này, mọi công tác chuẩn bị đã hoàn tất.

Theo đó, Lễ hội chọi trâu truyền thống năm nay có nhiều nét mới liên quan đến công tác bảo đảm an ninh trật tự, cho tới việc sắp xếp, bố trí lại khu vực giết mổ, kiểm soát thịt trâu chọi, giá vé trông coi xe.

Do sân vận động sức chứa có hạn, khoảng 20.000 chỗ ngồi nên Ban tổ chức sẽ kiểm soát lượng du khách, nhân dân vào sân vận động xem chọi trâu bằng vé mời và giấy mời để tránh sự lộn xộn như những năm trước. Những người không có giấy mời sẽ xem chọi trâu được truyền hình trực tiếp tại 2 địa điểm đã được bố trí màn hình lớn, gần khu vực thi đấu.

Ban Tổ chức cho biết, Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn 2022 sẽ với diễn ra với các nghi lễ truyền thống như: Lễ dâng hương, thượng cờ khai Hội, rước nước và tế lễ thần linh, lễ tống Thần, Lễ hiến sinh cùng nhiều nghi lễ truyền thống khác sẽ được tổ chức từ ngày 27/8 đến 5/9. Ngoài ra, các Phường có trâu tham gia lễ hội cũng tổ chức các nghi lễ đảm bảo tôn nghiêm, trang trọng, gìn giữ nét truyền thống như Lễ trình trâu, Lễ rước Thành hoàng… 

Theo UBND quận Đồ Sơn, việc chuẩn bị cơ cơ vật chất và đảm bảo an toàn, bảo hiểm cho du khách đã được đặc biệt quan tâm. Trong khuôn khổ Lễ hội, UBND quận Đồ Sơn cũng phối hợp với các công ty du lịch, lữ hành tổ chức các tour du lịch trải nghiệm cho du khách và hoạt động bên lề Lễ hội như: Đêm nhạc Bolero (Quảng trường 15/5 tại Khu 1 Đồ Sơn), Nhạc hội EDM, âm nhạc đường phố và Hội chợ làng quê Việt (tại tuyến phố đi bộ Đồ Sơn)...

Lễ hội Chọi trâu Đồ Sơn năm 2022 có 16 trâu tham gia chọi; mỗi phường trên địa bàn được đăng ký 2 suất trâu. 4 chủ trâu có trâu đạt giải Nhất, Nhì và đồng giải Ba năm 2019 mỗi người được đăng ký tham gia 1 suất trâu. Việc đăng ký trâu, bốc thăm, kiểm tra chất lượng trâu đã được thực hiện.

Ngoài những hoạt động với các nghi thức truyền thống, Lễ hội Chọi trâu năm nay có thêm các sự kiện bên lề như Liveshow đêm nhạc Bolero tại Quảng Trường 15/5, khu I, Đồ Sơn vào lúc 20h30’ đến 22h30’ ngày 02/9/2022; Nhạc hội EDM tại Quảng trường 15/5 ngày 03/9/2022 với thời lượng 180 phút; Âm nhạc đường phố từ ngày 02/9 - 04/9 tại sân khấu biểu diễn âm nhạc tuyến phố đi bộ, khu II, Đồ Sơn với 3 khung giờ, mỗi khung giờ 90 phút; Hội chợ làng quê Việt tại khu phố đi bộ từ ngày 02/9 - 04/9, từ 15h - 21h; các trò chơi dân gian để phục vụ và thu hút khách du lịch về với Đồ Sơn.

Cùng với các hoạt động trong khuôn khổ lễ hội, UBND quận Đồ Sơn cũng đã giao Ban Tổ chức Lễ hội phối hợp các công ty du lịch, lữ hành toàn quốc đưa du khách tham dự lễ hội và tổ chức các tour du lịch trải nghiệm tại Đồ Sơn nhân dịp Quốc khánh 2/9 và Lễ hội chọi trâu năm 2022 để thúc đẩy xúc tiến phát triển du lịch, đẩy mạnh hợp tác đầu tư cũng như nâng cao công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về giá trị hoá truyền thống của lễ hội.

VŨ DUYÊN