Tổ chức tự vệ vũ trang đã được từng bước hình thành ở nhiều nơi. Trước đó, sự kiện Ủy ban dân tộc giải phóng được thành lập tại Kim Sơn (Kiến Thụy) ngày 12/7/1945 và cuộc chiến đấu của lực lượng chống quân Nhật khủng bố ngày 4/8/1945 có tiếng vang lớn. Từ đây căn cứ Kim Sơn trở thành trung tâm cách mạng ở tỉnh Kiến An. Nắm bắt thời cơ cách mạng, Ủy ban dân tộc giải phóng Kim Sơn đã quyết định khởi nghĩa giành chính quyền ở huyện Kiến Thụy.

Sáng 15 tháng 8 năm 1945, quần chúng vũ trang ở các xã kéo lên tham dự cuộc mít tinh xóa bỏ chính quyền địch, thành lập Ủy ban cách mạng lâm thời huyện Kiến Thụy. Tin Việt Minh cướp chính quyền thắng lợi ở huyện Kiến Thụy nhanh chóng lan đi khắp vùng, làm nức lòng nhân dân trong toàn tỉnh và thành phố. Trong khí thế cách mạng, các huyện An Lão (17/8), Vĩnh Bảo (20/8), Tiên Lãng (20/8), Thủy Nguyên (22/8) quần chúng nhân dân nhanh chóng đứng lên giành chính quyền.

Như vậy chưa đầy một tuần lễ, toàn bộ chính quyền tay sai của bọn đế quốc, phong kiến ở các huyện Kiến Thụy, Thủy Nguyên, An Lão, An Dương, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo đã bị đập tan. Chính quyền cách mạng được thành lập. Riêng huyện Cát Hải, Cát Bà tuy quần chúng chưa nổi dậy nhưng chính quyền địch đã tự tan rã.

Ngày 24 tháng 8 năm 1945, một cuộc mít tinh lớn được Việt Minh tổ chức tại sân vận động thị xã Kiến An, Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh được thành lập và ra mắt nhân dân trong tiếng hoan hô của hàng vạn quần chúng nhân dân.

Ở thành phố Hải Phòng, suốt trong những ngày từ 15 đến 22 tháng 8 năm 1945, các đội tuyên truyền xung phong liên tục hoạt động. Từng đoàn thanh niên cắm cờ đỏ sao vàng trên xe đạp đi diễu hành khắp các đường phố ngoại ô và rải truyền đơn, giăng biểu ngữ kêu gọi đồng bào đứng lên khởi nghĩa, giành chính quyền. Các nhà máy xi măng Rô-be, Ca-rông, Com-ben, Xtai, Đăng-xét cũng thành lập ủy ban công xưởng của công nhân, thực hiện sản xuất và sửa chữa vũ khí.

Công nhân nhà in hối hả in truyền đơn, biểu ngữ. Thợ may chuyên lo may cờ đỏ sao vàng. Các lực lượng vũ trang tập trung và tự vệ khẩn trương luyện tập quân sự. Nhân dân hăng hái hoạt động trong đoàn thể cứu quốc, chuẩn bị vũ khí, sẵn sàng đợi lệnh là vùng lên. Cả thành phố nô nức chuẩn bị khởi nghĩa.

Ủy ban khởi nghĩa Hải Phòng quyết định lấy ngày 23/8 là ngày khởi nghĩa. Mờ sáng hôm ấy, hàng chục vạn quần chúng vũ trang gương cao cờ đỏ sao vàng như những dòng thác lớn đổ về quảng trường Nhà hát Lớn. Đúng 10 giờ ngày 23/8 cuộc mít tinh trọng thể được bắt đầu, một lá đỏ sao vàng cỡ lớn được kéo lên. Đồng chí Vũ Quốc Uy thay mặt Ủy ban khởi nghĩa thành phố tuyên bố xóa bỏ chính quyền tay sai phát xít Nhật, thành lập Ủy ban cách mạng lâm thời Hải Phòng.

Sau cuộc mít tinh, hơn mười vạn quần chúng tràn xuống đường tuần hành thị uy. Cùng với cuộc biểu dương lực lượng, cán bộ và lực lượng tự vệ tỏa đi tiếp quản trại bảo an ninh, tòa thị chính, sở cảnh sát, sở liêm phóng và các công sở trong thành phố.

Ngày 23/8/1945 đã đi vào lịch sử của thành phố như một mốc son chói lọi, ngày thắng lợi trọn vẹn của cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Hải Phòng - Kiến An.

Lịch sử ghi nhận, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám ở Hải Phòng - Kiến An là thắng lợi của việc nắm vững quan điểm quần chúng và quy luật vận động cách mạng. Đảng bộ Hải Phòng - Kiến An đã kiên trì giáo dục, nâng cao giác ngộ giai cấp, giác ngộ dân tộc cho công nhân, nông dân và các tầng lớp nhân dân tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, vượt qua mọi khó khăn thử thách cho đến ngày thắng lợi cuối cùng.

Từ mùa thu ấy đến nay, thành phố Hải Phòng đã trải qua chặng đường 78 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành. Đảng bộ, chính quyền, quân và dân thành phố trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược đã tô thắm thêm truyền thống “Trung dũng - Quyết thắng”. Và hôm nay, với quyết tâm cao và niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, đã xây dựng và phát triển thành phố đưa Hải Phòng lên tầm cao mới, đứng hàng top đầu cả nước trong nhiều lĩnh vực kinh tế - xã hội.

Điều đó cũng tạo động lực mới cho thành phố dồn tất cả tâm huyết và sức lực để thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2020 – 2025, đặc biệt là thực hiện thắng lợi Nghị quyết số 45-NQ/TW của Bộ Chính trị với mục tiêu Xây dựng và phát triển Hải Phòng trở thành thành phố đi đầu cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; động lực phát triển của vùng Bắc Bộ và của cả nước.

THẾ KHOA