Tham gia công tác tại Đoàn chèo Hải Phòng từ năm 1999, nghệ sĩ Trần Quốc Kiên được công chúng yêu mến nghệ thuật thành phố nhắc đến và nhớ nhất qua các vai hề chèo.

Chia sẻ về các vai diễn của mình, nghệ sĩ Quốc Kiên cho biết: Hề chèo là một trong ngũ cung của bảng nhân vật quan thiết gồm năm mô hình cơ bản, làm nền sống động cho thế giới nhân vật chèo: đào, kép, lão, mụ, hề. Một phường chèo có giá trị của bất kỳ làng chèo nào ngày xưa, ít nhất cũng phải có ba diễn viên sáng giá nhất: một đào, một kép và một hề…

Nhân vật hề chèo thường được chia làm hai loại hề: hề áo ngắn và hề áo dài. Hề áo ngắn gồm có hề Gậy và hề Mồi. Hề Gậy thường là các anh chàng hề đồng lóc cóc chạy theo hầu thầy trên đường thiên lý, khi ra sân khấu do thường mang theo gậy đường trường hoặc cây đòn gánh, nên gọi nôm na là hề Gậy.

Hề Mồi là những nhân vật hầu hạ sai vặt, điếu đóm trong nhà hoặc lính canh, lính hầu nơi quan phủ, tư dinh… Nhân vật này ra sân khấu thường mang theo chiếc mồi quấn bằng giẻ tẩm mỡ, tẩm dầu đốt sáng như đuốc. Bó đuốc này còn tượng trưng cho bó đuốc dùng chiếu sáng canh phòng, dinh thự…

Do thân phận hầu hạ, hề Mồi hay ra trước dọn dẹp cung đình, đón quan đủng đỉnh ra sau, nên có thể gọi là những anh hề dọn lớp hoặc dọn dẹp đám.

Loại thứ hai của hề chèo là hề áo dài (còn gọi là hề tính cách). Những nhân vật này thường hả hê vui sướng tự giễu cợt mình, tự lột mặt nạ bản thân và tự đẩy mình vào tình huống lố bịch. Loại hề này cười cợt trên sân khấu chèo sân đình với đủ mọi giọng điệu phong phú: giễu vui, đả kích, đùa bỡn, trêu chọc, nghịch ngợm… với mục đích tự bôi bác mình.

Hơn 20 năm trong nghề, Quốc Kiên tạo nên dấu ấn với công chúng thành phố từ các vai diễn như: vai Thạch Tỵ trong vở chèo dân gian “Thạch Sùng”; vai lãnh đạo thôn trong vở chèo hiện đại “Đường đến thành công”; các vai hề trong vở “Hai giọt nước”, “Lưu Bình Dương Lễ”; vai tướng Ô Mã Nhi trong vở chèo “Bạch Đằng Giang”; vai Phuống trong vở chèo “Đồng tiền vạn lịch”;  vai Hương câm trong vở chèo “Quan âm thị kính”;  vai Cao Kim trong vở chèo “Hoàng đế tiền Lê”; hề bếp trong “Định phúc Táo quân”; hề thức trong “Của thiên trả địa”; hề áo dài trong vở “Phúc đức tại tâm”; vai diễn thương lái Nhật Bản trong vở “Vùng sáng Dương Kinh”… mang lại cho anh tấm Huy chương Bạc liên hoan sân khấu chèo toàn quốc năm 2009 và vai Thạch Tỵ trong vở chèo dân gian “Thạch Sùng”- hề áo ngắn mang lại cho anh tấm huy chương Bạc lần thứ 2 tại Liên hoan sân khấu chèo toàn quốc năm 2016.

Ông Vũ Huy Thành, Trưởng Đoàn chèo Hải Phòng cho biết: Nghệ sĩ Quốc Kiên luôn tìm tòi và thể hiện rất xuất sắc trong tất cả các vai diễn do anh đảm nhiệm, việc biểu diễn bằng cả hình thể và chất giọng là vai diễn “khó nhằn” nhất trong hề chèo, đó là khi nghệ sĩ Quốc Kiên vào vai những nhân vật chân tay què quặt nhưng anh vẫn thể hiện được các động tác lưu loát, nhuần nhuyễn, tạo nên sức hút và thành công qua từng vai diễn.

Ngoài ra, với chất giọng sáng, phù hợp với những vai hề qua đó, truyền cảm xúc đến người xem là điều mà không phải ai cũng có thể làm được.

Thành công với vai hề nhưng Nghệ sĩ Quốc Kiên không tự mãn với những gì mình đã làm được. Anh luôn muốn làm mới bản thân nên không ngại khó thử vai đào, kép, lão, mụ.

Tính ra trong hơn 20 năm công tác ở Đoàn Chèo Hải Phòng, với nhiều thành công từ các vai diễn, điểm đáng quý ở Quốc Kiên là anh rất say nghề.

Trên sân khấu, anh hóa thân hết mình với vai diễn, khóc - cười theo số phận nhân vật; cốt làm sao diễn và hát đạt nhất, làm thỏa mãn người xem.  

Bởi thế mà nhắc đến Đoàn chèo Hải Phòng ngày nay là mọi người thường nhớ ngay đến nghệ sĩ Quốc Kiên với những vai hề chèo.

VŨ DUYÊN