Cố Bộ trưởng Bộ Công an Trần Quốc Hoàn là người có tầm nhìn chiến lược trong chỉ đạo các mặt công tác Công an, đồng thời là một cán bộ lãnh đạo giàu tâm huyết, thấu hiểu thực tiễn lịch sử công tác Công an.

Trong bề dày lịch sử đó chứa đựng một kho tàng tri thức, kinh nghiệm, quy luật, là những nguồn cứ liệu quan trọng để xây dựng và bồi đắp, phát triển hệ thống lý luận Công an nhân dân (CAND). Trong quá trình lãnh đạo ngành Công an, ngoài việc luôn chú trọng chỉ đạo nghiên cứu, học tập, kế thừa, tiếp thu có chọn lọc tinh hoa tri thức khoa học kỹ thuật, kinh nghiệm công tác Công an của các nước bạn, Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn đồng thời hết sức coi trọng, ưu tiên công tác tổng kết lịch sử, tổng kết kinh nghiệm từ thực tiễn cuộc đấu tranh chống phản cách mạng ở Việt Nam để góp phần bổ sung, phát triển lý luận CAND.

Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn kiểm tra công tác chuẩn bị quân trang, quân dụng phục vụ cán bộ Công an chi viện an ninh miền Nam.

Vận dụng sáng tạo quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn chỉ rõ: “Thực tế hết sức sinh động, hết sức phong phú, luôn luôn thay đổi, luôn luôn phát triển. Lý luận phải từ thực tế mà ra… Trong công tác, chúng ta phải hết sức coi trọng lý luận, nhưng đồng thời phải đặc biệt chú ý nghiên cứu tình hình thực tiễn. Chính do giải quyết những vấn đề thực tiễn mà đề ra được lý luận. Từ rút kinh nghiệm, tổng kết kinh nghiệm, khái quát hóa đề ra thành quy luật, nguyên tắc như thế thành lý luận…”. 

Đối với Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn, việc tổng kết kinh nghiệm, tổng kết thực tiễn các mặt công tác Công an và nghiên cứu khoa học chính là con đường cơ bản nhất, ngắn nhất, biện pháp tốt nhất, có hiệu quả nhất để phát triển lý luận CAND. Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn từng nói: “Muốn sáng tạo cái mới, phải đi theo kịp những kinh nghiệm mới nhất, những sáng tạo mới nhất… Như thế là muốn sáng tạo phải rút kinh nghiệm tổng kết kinh nghiệm những việc đã qua… Ta cứ tổ chức nhiều hội nghị chuyên đề, nhưng chưa đủ, còn phải cố gắng nhiều hơn nữa, phải đi từ chuyên đề rồi đến cái chung, đến những vấn đề cơ bản hơn…”. 

Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn đã chỉ ra một bài học thành công của công tác lý luận CAND Việt Nam là phải “từ việc rút kinh nghiệm lẻ tẻ, chúng ta có thể hệ thống hoá lại thành những kinh nghiệm lớn. Phải dành thì giờ để suy nghĩ một cách khái quát, kiên quyết khắc phục tình trạng chỉ làm việc sự vụ…”. Với cách tiếp cận biện chứng và phương pháp tư duy khoa học, logíc như thế, Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn đã trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo tiến hành nhiều tổng kết chuyên đề công tác nghiệp vụ, công tác chuyên môn, công tác xây dựng lực lượng để đúc rút kinh nghiệm, rút ra những vấn đề có tính quy luật của cuộc đấu tranh. 

Con đường từ tổng kết thực tiễn đến tích luỹ kinh nghiệm là phương pháp, cách làm mà Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn luôn coi trọng và thực hành thường xuyên trong suốt thời gian đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng.

Ngay khi cuộc kháng chiến chống Mỹ bước vào giai đoạn quyết liệt, ngày 9-7-1965, Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn đã ra Chỉ thị số 15NC/TK về tổng kết “Đấu tranh chống phản cách mạng và xây dựng lực lượng CAND”, xác định rõ 14 vấn đề quan trọng cần tập trung đi sâu nghiên cứu, tổng kết và đi liền với nó là việc thành lập Ban Nghiên cứu tổng kết trực thuộc Bộ trưởng do đồng chí trực tiếp chỉ đạo gồm 19 đồng chí cán bộ lãnh đạo, chỉ huy cao cấp, từng trải, có nhiều kinh nghiệm. 

Qua tổng kết những vấn đề rút ra không chỉ có giá trị thực tiễn phục vụ trực tiếp cuộc đấu tranh của lực lượng Công an lúc đó, mà còn có giá trị lý luận to lớn, bổ sung vào kho tàng lý luận CAND Việt Nam. Một trong những ví dụ điển hình về tầm nhìn chiến lược của Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn, là ngày 6-1-1974, Bộ trưởng đã ký Quyết định thành lập Viện Nghiên cứu khoa học Công an và xây dựng hệ thống tổ chức bộ máy nghiên cứu khoa học Công an đi vào nền nếp, có hiệu quả. Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn chính là người khai sinh hoạt động nghiên cứu khoa học Công an và là người sáng lập cơ quan nghiên cứu khoa học đầu ngành đầu tiên của CAND Việt Nam.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bộ trưởng Trần Quốc Hoàn, nhiều công trình nghiên cứu khoa học có giá trị lý luận, thực tiễn được hoàn thành và xuất bản. Những thành quả nghiên cứu, xây dựng lý luận CAND trong thời gian đồng chí Trần Quốc Hoàn làm Bộ trưởng đã để lại cho ngành Công an một hệ thống lý luận khoa học Công an vô cùng quý giá, có tính thực tiễn rất cao, góp phần định hướng, chỉ đạo các hoạt động thực tiễn công cuộc đấu tranh bảo vệ an ninh trật tự trong các thời kỳ lịch sử  một cách có hiệu quả.

Hệ thống lý luận đó đã, đang và mãi là tài sản quý giá để các thế hệ cán bộ chiến sĩ Công an nghiên cứu, học tập, kế thừa, tiếp tục bổ sung, phát triển và vận dụng sáng tạo vào thực tiễn đấu tranh giữ vững an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó.