Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Trần Thị Hoàng Mai cho biết, Sở Văn hóa và Thể thao đang hoàn thiện Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi và phát huy các giá trị di tích, khu vực liên quan tới các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm trên dòng sông Bạch Đằng.

Đây là tiền đề để triển khai các dự án khảo cổ, bảo tồn, phục dựng di tích trở thành khu di tích lịch sử - văn hóa - danh thắng cấp quốc gia về chiến thắng Bạch Đằng Giang trên địa bàn huyện Thủy Nguyên, tiến tới di sản văn hóa thế giới.

Trong cả 3 trận chiến hào hùng trên sông Bạch Đằng, địa phận thuộc thành phố Hải Phòng ngày nay là một trong những địa bàn trọng yếu. Phía hữu ngạn sông Bạch Đằng thuộc huyện Thủy Nguyên ngày nay chính là nơi giăng đầy những trận địa cọc, là nơi đóng đại bản doanh của các vị chủ soái, là nơi tích trữ lương thảo, bày binh bố trận và là địa bàn chủ yếu diễn ra các trận đánh.

Trong 3 trận chiến đó, quân và dân Hải Phòng đã tham gia rất tích cực, đóng góp nhiều sức người, sức của, góp phần làm nên các chiến thắng vẻ vang trên dòng sông lịch sử.

Mỗi di tích lịch sử, văn hóa, khu vực sông Bạch Đằng còn lưu giữ, in dấu tích của những chiến thắng năm xưa. Tuy nhiên, hiện nay trải qua thời gian, nhiều di tích được chính quyền, nhân dân địa phương tôn tạo, bảo tồn, nhưng cũng có di tích đang bị xuống cấp hay chỉ còn dấu tích khi bị ảnh hưởng của hoạt động khai thác khoáng sản.

Điển hình tại vùng đất cổ Liên Khê có tới 15 di tích lịch sử, văn hóa, núi, khu vực gắn với phòng tuyến Trúc Động Tràng Kênh – Bạch Đằng của quân đội nhà Trần vào thế kỷ 13.

Theo Chủ tịch UBND xã Liên Khê Nguyễn Văn Hùng cho biết, di tích lịch sử cấp quốc gia: chùa Mai Động, chùa Thiểm Khê và đền Thụ Khê đang có dấu hiệu bị xuống cấp. Như tại chùa Mai Động được sửa chữa theo nhiều năm, nhưng đến nay phần gỗ trên mái hiên của nhà Tam Bảo bị mọt, mục.

Cửa chính của chùa Thiểm Khê bị hỏng cánh cửa nên không thể khóa, phải dùng dây buộc lại. Ngoài ra, tại địa điểm Thành Dền trước kia có bức tường đất dài khoảng 500 m và cao tới 10 m, nhưng nay chỉ còn là phế tích vì hoạt động khai thác khoáng sản kéo dài trong nhiều năm.

Ngoài xã Liên Khê, tại xã Lại Xuân có di tích chùa Dương Xuân đang bị xuống cấp nghiêm trọng và bãi cọc Đầm Thương mới được khoanh vùng bảo quản, chưa có biện pháp phát huy giá trị lịch sử như khu bảo tồn bãi cọc Cao Quỳ.

“Việc kiểm kê, khoanh vùng bảo tồn các di tích sẽ giúp địa phương góp phần lưu giữ giá trị lịch sử quý báu của ông cha để lại cho đời sau”, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Thủy Nguyên Phùng Văn Mạnh nhấn mạnh.

Theo thống kê của Phòng Văn hóa, Thông tin huyện Thủy Nguyên, trên địa bàn huyện có tổng 39 di tích, hang động, núi, địa điểm ở các xã: Liên Khê, Lưu Kiếm, Lại Xuân, Gia Minh, Gia Đức, thị trấn Minh Đức và các sông Hà Thầu, sông Móc, sông Lồ Hải, sông Thải, sông Giá có giá trị về lịch sử, văn hóa, khảo cổ, danh thắng thuộc phạm vi khoanh vùng gắn các chiến thắng chống ngoại xâm trên sông Bạch Đằng.

Tại cuộc sơ kết công tác 6 tháng đầu năm 2022 của Sở Văn hóa và Thể thao, Phó chủ tịch UBND thành phố Lê Khắc Nam giao trong những tháng cuối năm, Sở phải hoàn thiện và báo cáo thành phố Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi và phát huy các giá trị di tích, khu vực liên quan tới các cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm trên dòng sông Bạch Đằng.

Đây là việc làm cấp thiết nhằm cụ thể hóa thực hiện Nghị quyết số 02/NQ-HĐND ngày 28-2- 2020 của HĐND thành phố về khoanh vùng để quản lý, lập quy hoạch bảo tồn các khu vực liên quan tới các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trên dòng sông Bạch Đằng.

Trên cơ sở đó sẽ xác định phạm vi, xây dựng ranh giới phục vụ nghiên cứu quy hoạch bảo tồn, tôn tạo phát huy giá trị, hạn chế tối đa tác động ảnh hưởng các khu vực liên quan tới các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trên dòng sông Bạch Đằng. Phạm vi khoanh vùng từ ngã ba sông Đá Bạc, sông Kinh Thầy đến Bến Rừng với chiều dài khoảng 21 km, chiều rộng từ mép sông Đá Bạc và sông Bạch Đằng.

Trong khi chờ được phê duyệt quy hoạch bảo tồn, phát huy giá trị các khu vực liên quan tới các cuộc kháng chiến chống ngoại xâm trên dòng sông Bạch Đằng, UBND thành phố dừng xem xét cấp phép khai thác khoáng sản đối với các dự án tại các vị trí mới và rà soát và có lộ trình thu hồi các dự án khai thác khoáng sản đã cấp phép theo quy định của pháp luật. Thành phố ưu tiên phát triển du lịch, nông nghiệp gắn với bảo tồn, tiếp tục thực khảo cổ để xác định các di tích liên quan theo quy định của Luật Di sản văn hóa.

Theo Phó trưởng phòng phụ trách Phòng Quản lý di sản (Sở Văn hóa và Thể thao) Đỗ Đình Tuân cho biết, hiện nay, Sở đang lập khoanh vùng để tiến tới cắm mốc trình các di tích liên quan các cuộc chống xâm lược trên dòng sông Bạch Đằng Giang để trình thành phố phê duyệt và có các giải pháp tổng thể về quy hoạch, quản lý, chính sách bảo tồn, phát huy giá trị di sản gắn liền chiến thắng Bạch Đằng Giang.

Sau khi thành phố phê duyệt khoanh vùng, ngành Văn hóa tham mưu thành phố tổ chức lập đề án xếp hạng di tích cho các di chỉ được khai quật, nâng hạng di tích cho các di tích được xếp hạng trở thành quần thể di tích lịch sử - văn hóa - danh thắng cấp guốc gia, tiến tới di sản văn hóa thế giới đối với hệ thống di tích này.

VŨ DUYÊN