Không tăng biên chế và kinh phí

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng – An ninh Lê Tấn Tới cho biết, nhiều ý kiến đề nghị báo cáo đánh giá kỹ hơn về tổ chức, ngân sách khi thành lập lực lượng này; cho rằng không chỉ dừng lại ở số lượng khoảng 300.000 người như tờ trình dự án luật do Chính phủ trình và sẽ tăng kinh phí, ngân sách bảo đảm; đề nghị có số liệu cụ thể chứng minh “không làm tăng biên chế”, “không làm tăng ngân sách” so với thực tiễn hiện nay.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng- An ninh  Lê Tấn Tới cho biết, tại Phiên họp thứ 25, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã “đề nghị Chính phủ chỉ đạo tính toán đầy đủ, cụ thể (nhân lực, vật lực, tài lực) và đánh giá kỹ lưỡng tác động về biên chế, kinh phí và khả năng đảm bảo để báo cáo UBTVQH, Quốc hội”và Chính phủ đã có Báo cáo số 518/BC-CP ngày 06/10/2023 gửi UBTVQH.

Theo báo cáo của Chính phủ, hiện nay trong toàn quốc có 298.688 người đang tham gia hoạt động trong lực lượng bảo vệ dân phố, công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng và các chức danh đội trưởng, đội phó đội dân phòng.

Thực hiện quy định hiện hành, các địa phương trong cả nước đang chi trả cho tổ chức, hoạt động, chế độ, chính sách, bảo đảm điều kiện hoạt động cho các lực lượng này khoảng 3.570 tỷ đồng/năm (tính theo mức lương cơ sở mới).

Tính đến tháng 12/2022, toàn quốc có 84.721 thôn, tổ dân phố. Nếu mỗi thôn, tổ dân phố đều thành lập Tổ bảo vệ ANTT thì với 84.721 Tổ bảo vệ ANTT thì cần có ít nhất là 254.163 người tham gia (mỗi Tổ cần ít nhất 3 người) và dự kiến mức chi tổng kinh phí cần bảo đảm để thực hiện theo quy định của dự thảo luật là 3.505 tỷ đồng/năm.

Tuy nhiên, do dự thảo luật quy định mỗi Tổ bảo vệ ANTT có thể phụ trách một hoặc một số thôn, tổ dân phố, nên tổng số Tổ bảo vệ ANTT có thể giảm xuống, kéo theo tổng kinh phí bảo đảm cũng sẽ giảm xuống.

Về lâu dài, tổng số lượng thôn, tổ dân phố tiếp tục giảm do sáp nhập nên các địa phương sẽ có điều kiện tập trung bảo đảm chế độ, chính sách tốt hơn nữa cho lực lượng TGBVANTT ở cơ sở.

Cũng theo Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng – An ninh, một số ý kiến đề nghị quy định rõ trường hợp địa phương khó khăn về ngân sách, không cân đối được ngân sách thì đề nghị ngân sách trung ương hỗ trợ. Một số ý kiến khác cho rằng quy định trường hợp địa phương khó khăn về ngân sách thì được trung ương hỗ trợ là mâu thuẫn với quy định của Luật Ngân sách nhà nước vì nhiệm vụ chi của cấp nào thì ngân sách cấp đó bảo đảm.UBTVQH đã chỉ đạo bỏ nội dung quy định đối với địa phương khó khăn về ngân sách thì được ngân sách trung ương hỗ trợ bảo đảm thống nhất với quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước.

          Chính quyền địa phương quyết định mức hỗ trợ thường xuyên hằng tháng

Trước ý kiến đề nghị quy định chế độ, chính sách cho lực lượng này theo nhiệm vụ được giao và chỉ hỗ trợ khi được huy động thực hiện nhiệm vụ chứ không hỗ trợ thường xuyên hằng tháng, UBTVQH cho rằng, dự thảo luật quy định mức hỗ trợ hằng tháng cho lực lượng TGBVANTT ở cơ sở là kế thừa quy định về chế độ hỗ trợ đối với đối tượng đội trưởng, đội phó đội dân phòng, bảo vệ dân phố, công an xã bán chuyên trách đã có từ lâu đang được các địa phương thực hiện.

Nếu bỏ quy định hỗ trợ hằng tháng mà chỉ hỗ trợ khi được huy động thì sẽ không thu hút được người dân tham gia lực lượng này, không bảo đảm tính khả thi của luật.

Một số ý kiến đề nghị cần quy định khung, mức tối thiểu đối với hỗ trợ thường xuyên hằng tháng, hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế và giao HĐND cấp tỉnh quyết định.

UBTVQH thấy rằng, đây là lực lượng quần chúng được tuyển chọn tham gia; nếu quy định “cứng” trong luật về khung mức hỗ trợ thường xuyên hằng tháng và khung mức hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế sẽ không phù hợp với thực tế, nhất là ở các địa phương còn khó khăn về kinh tế, chưa tự chủ được ngân sách.

Do đó, UBTVQH đề nghị Quốc hội cho phép kế thừa pháp luật hiện hành, quy định theo hướng mở để chính quyền địa phương quyết định mức hỗ trợ thường xuyên hằng tháng, quyết định mức hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế đối với người tham gia lực lượng này để phù hợp với thực tế điều kiện ở từng địa phương và bảo đảm tính khả thi của luật.

          Tự nguyện  nhưng vẫn cần có quy định để kiểm soát, quản lý. 

Nhìn chung các đại biểu Quốc hội cho rằng, việc xây dựng luật là cần thiết nhằm tạo cơ sở pháp lý kiện toàn thống nhất các lực lượng hiện đang hoạt động ở cơ sở, bao gồm 3 lực lượng: bảo vệ dân phố, công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng và đội trưởng, đội phó đội dân phòng thành một lực lượng. 

Trong tình hình an ninh phức tạp, vai trò của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở càng trở nên quan trọng.

Nếu tổ chức tốt, lực lượng này có thể phát huy vai trò trong nắm tình hình về an ninh trật tự, xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc, hỗ trợ đảm bảo trật tự xã hội, hỗ trợ tuần tra, bảo đảm an toàn giao thông, tăng cường đấu tranh tội phạm, hỗ trợ chính quyền giữ gìn an ninh chính trị.

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Đỗ Ngọc Thịnh (Khánh Hòa) cho biết, dự thảo luật quy định nhiệm vụ của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tư ở cơ sở, tuy nhiên lực lượng cũng phải có chức năng riêng mà chức năng này nên được quy định rõ hơn trong dự thảo luật. Đại biểu  đề nghị quy định chức năng là "giúp UBND cấp xã trong thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính nhà nước về an ninh, trật tự tại cơ sở và hỗ trợ công an xã thực hiện các nhiệm vụ bảo vệ trật tự an toàn xã hội".

          Đại biểu Lê Nhật Thành (Hà Nội) đồng tình với việc dự thảo không quy định quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở. Bản chất đây là lực lượng quần chúng tự nguyện được tuyển chọn tham gia bảo vệ an ninh trật tự, không thực hiện chức năng quản lý nhà nước, mà tính chất hoạt động là tham gia hỗ trợ theo sự phân công, hướng dẫn trực tiếp của công an cấp xã nên việc quy định quyền hạn của lực lượng này là không phù hợp.

          Đại biểu Đào Chí Nghĩa (Cần Thơ) thống nhất với các nhóm nhiệm vụ quy định trong dự thảo luật vì đây là những nhiệm vụ đang quy định cho các lực lượng bảo vệ dân phố, dân phòng, công an xã bán chuyên trách đã được thực tiễn đánh giá. Trên cơ sở đó, dự thảo luật đã kế thừa, chỉnh lý quy định bảo đảm phù hợp, không trùng lắp với nhiệm vụ của công an cấp xã và chính quyền ở cơ sở. Bên cạnh đó, đại biểu cũng đề nghị không quy định quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở.  

 Đại biểu Hoàng Anh Công ,Phó trưởng Ban Dân nguyện nêu quan điểm, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở gồm 3 nhóm đối tượng mang tính tự nguyện cao nhưng vẫn cần có quy định để kiểm soát, quản lý. 

          Nhấn mạnh cần có các quy định bảo đảm chặt chẽ trong quá trình thực thi, đại biểu Hoàng Anh Công cho biết, luật này liên quan đến đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân nên cần có những kiểm soát đối với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự cơ sở khi thực hiện nhiệm vụ. Giao nhiệm vụ thì phải có sự kiểm soát thực hiện để bảo đảm không lạm quyền, đai biểu nhấn mạnh và đề nghị quy định kiểm soát, quy định về cơ quan có thẩm quyền kiểm tra, thanh gia, giám sát và xử lý hành vi vi phạm hay nhũng nhiễu người dân. 

           Làm rõ độ tuổi tham gia

          Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Hậu Giang) cho biết, dự thảo quy định tiêu chuẩn tham gia là công dân Việt Nam từ đủ 18 tuổi trở lên, nhưng chưa đưa ra giới hạn tối đa tham gia lực lượng này.

Đại biểu đề nghị ban soạn thảo cần nghiên cứu, quy định về độ tuổi tối đa, vì hiện nay có nhiều tội phạm liều lĩnh, manh động, chống người thi hành công vụ, dễ gây thương tích cho người tham gia thực hiện nhiệm vụ. Người lớn tuổi có thể thiếu nhanh nhẹn, khó hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ an ninh. 

           Đồng quan điểm, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) cho rằng, dự thảo luật cần nghiên cứu quy định về tuổi đời của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở, “bởi hiện trong báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý chỉ đề cập đến việc đảm bảo sức khỏe thôi!”.

Theo đại biểu, lực lượng này được xem như cánh tay nối dài, hỗ trợ cho lực lượng công an xã, công an phường. Trong các việc hỗ trợ có đi tuần tra, canh gác ban đêm…Với tính chất công việc như vậy mà dự thảo Luật không có quy định cụ thể về độ tuổi là chưa hợp lý.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đắk Nông) cũng đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc về độ tuổi tối đa khi tham gia lực lượng bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở đối với nam và nữ để đảm bảo tiêu chuẩn về thể chất, tình trạng sức khỏe để đáp ứng công việc. 

          Tránh trùng lặp về chức năng, nhiệm vụ

Theo đại biểu Hà Sỹ Đồng, trên địa bàn cấp xã và ở thôn, tổ dân phố hiện vẫn đang tồn tại lực lượng bảo vệ tổ dân phố, dân phòng, công an xã bán chuyên trách, thì nên tiếp tục sử dụng lực lượng này. Điều này cũng nhằm không phải tuyển mới, đồng thời cũng không phải huấn luyện, bồi dưỡng từ đầu, góp phần tiết kiệm chi ngân sách và nguồn lực. Thực tiễn cho thấy, lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở các cộng đồng dân cư không cần quá đông, chỉ cần dân phòng, bảo vệ dân phố và có thể huy động kiêm thêm bảo vệ của các cơ quan, tổ chức trên địa bàn để tổ chức thực hiện là vừa đủ- theo  đại biểu Hà Sỹ Đồng.

          Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Minh Tâm (Quảng Bình) cho rằng, nếu cơ cấu của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở đã có thành phần công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng, thì cần ưu tiên hàng đầu cho lực lượng này nếu họ có nguyện vọng và cần quy định cụ thể ngay trong dự thảo Luật, không thể nói chung chung là “đã có thời gian phục vụ trong lực lượng công an nhân dân, quân đội nhân dân”. Bởi thực tế cho thấy, lực lượng này chiếm số lượng khá nhiều, nhất là công an chính quy đã nghỉ công tác, bộ đội phục viên, xuất ngũ về địa phương.

          Mặt khác, theo đại biểu Nguyễn Minh Tâm, cần cân nhắc kỹ quy định tại khoản 3 Điều 16 dự thảo Luật, vì hiện nay đa số các phường, thị trấn đều đã thành lập đội dân phòng. Đồng thời, cần cân nhắc giữa các vị trí đội trưởng, đội phó đội dân phòng với tổ trưởng, tổ phó tổ bảo vệ dân phố, nên chọn ai để bố trí vào vị trí tổ trưởng, tổ phó tổ bảo vệ an ninh, trật tự, tránh xảy ra tâm tư, mâu thuẫn không đáng có ở cơ sở.

           Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở là lực lượng quần chúng được thành lập trên cơ sở tự nguyện của người dân. Chỉ rõ điều này, song đại biểu Nguyễn Hải Anh (Đồng Tháp) cũng lưu ý, căn cứ vào tính chất, nhiệm vụ được quy định trong dự thảo Luật thì đây sẽ là lực lượng có vai trò, tầm quan trọng trong phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Trong bối cảnh tình hình an ninh, trật tự ở cơ sở còn tiềm ẩn nhiều diễn biến phức tạp, xuất hiện nhiều loại tội phạm mới, tinh vi, thì vai trò của lực lượng này càng trở nên quan trọng. Nếu tổ chức tốt, thì lực lượng này có thể phát huy tốt vai trò trong thực hiện 6 nhiệm vụ được giao như thể hiện trong dự thảo Luật. Qua đó, tăng cường tham gia phòng ngừa, đấu tranh với các loại tội phạm, góp phần giữ vững an ninh, trật tự ở cơ sở; hỗ trợ cấp ủy, chính quyền và lực lượng công an nhân dân trong việc bảo đảm, giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở cơ sở; tạo môi trường thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội.

Với tính chất hoạt động, nhiệm vụ và vị trí, vai trò, tầm quan trọng của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở như vậy, nhiều đại biểu kiến nghị, cần chú trọng đề cao tiêu chuẩn chất lượng đối với các cá nhân tham gia lực lượng. Việc nâng cao tiêu chuẩn sẽ góp phần thu hút, tuyển chọn được những người xứng đáng có tiếng nói, có uy tín tại cộng đồng tham gia, từ đó từng bước nâng cao chất lượng hoạt động và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời, góp phần củng cố, nâng cao sự tin tưởng, tín nhiệm của nhân dân, thúc đẩy sự hợp tác, phối hợp của người dân đối với lực lượng này.

                                                                 Tiếp thu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo luật

Phát biểu giải trình vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết, qua tổng hợp ý kiến đại biểu từ Kỳ họp thứ 5 đến nay cho thấy, đa số ý kiến nhất trí và sự cần thiết ban hành luật; nhất trí với nhiều nội dung của luật do Chính phủ trình.

Về các nội dung còn có ý kiến khác nhau của dự thảo luật đã được các đại biểu quốc hội cho ý kiến cũng đã được UBTVQH chỉ đạo giải trình tiếp thu chỉnh lý trong hồ sơ dự thảo luật.

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết, tại phiên thảo luận này, các đại biểu Quốc hội đã cho ý kiến vào nhiều nội dung như: tên gọi, phạm vi điều chỉnh, nhiệm vụ, quyền hạn của lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự cơ sở, việc xây dựng bố trí lực lượng đảm bảo các điều kiện hoạt động đối với lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự cơ sở, về tổ bảo vệ an ninh, công tác chỉ đạo, quan hệ của các lực lượng này và trách nhiệm của các lực lượng phối hợp chỉ đạo hướng dẫn hoạt động của lực lượng bảo vệ trị an ở cơ sở, quan hệ giữa lực lượng bảo vệ an ninh ở cơ sở với các tổ chức bảo vệ dân phố dân phòng hiện nay, bảo đảm ngân sách và các phương tiện hoạt động của lực lượng bảo vệ an ninh trật tự cơ sở, tiêu chuẩn nghĩa vụ trách nhiệm của người tham gia lực lượng bảo vệ an ninh trật tự cơ sở…

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm khẳng định, đây là những nội dung đã được Chính phủ chỉ đạo nghiên cứu ngay từ khi lập hồ sơ đề nghị xây dựng luật và trong quá trình xây dựng tiếp thu chỉnh lý hoàn thiện dự thảo luật bảo đảm thận trọng, kỹ lưỡng trên cơ sở khảo sát đánh giá toàn diện thực tiễn khách quan, làm cơ sở để đề xuất nội dung quy định như trong dự thảo luật, đảm bảo tính khả thi.

Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Công an trân trọng cảm ơn các ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ Công an sẽ tiếp tục phối hợp với các cơ quan thẩm tra nghiên cứu tiếp thu các ý kiến các vị đại biểu Quốc hội để chỉnh lý hoàn thiện dự thảo luật đảm bảo hoàn thiện cả về nội dung và kỹ thuật văn bản để trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 6./.

                                                                                                                                          Hồng Thanh