Đường truyền lây chủ yếu của loại bệnh này là qua côn trùng đốt như muỗi, ruồi, ve. Bệnh cũng có thể lây truyền do vận chuyển trâu, bò mang mầm bệnh, sử dụng chung máng uống, khu vực cho ăn, sữa, tinh dịch và qua tiếp xúc trực tiếp.

Bệnh xảy ra chủ yếu vào những tháng ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh, phong phú nhất, gây thiệt hại về năng suất do sản lượng sữa giảm mạnh, giảm khả năng sinh sản; gây sảy thai, tổn thương da, giảm tăng trọng và có thể chết, gây tổn thất về kinh tế do hạn chế vận chuyển và thương mại.

Vi rút gây bệnh Viêm da nổi cục thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus, cùng chi với vi rút gây bệnh Đậu trên dê, cừu. Loại vi rút này có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 55oC trong 2 giờ, 65oC trong 30 phút. Vi rút có thể được hồi phục từ những nốt sần trên da được giữ ở nhiệt độ -80oC trong 10 năm và dịch nuôi cấy mô nhiễm vi rút được bảo quản ở nhiệt độ 4oC trong 6 tháng.

Vi rút nhạy cảm với môi trường pH kiềm hoặc a xít; có thể tồn tại ở môi trường pH = 6,6 - 8,6 trong 5 ngày ở nhiệt độ 37oC.

Hóa chất sử dụng để diệt vi rút Viêm da nổi cục bao gồm: ether (20%), chloroform, formalin (1%), phenol (2% trong 15 phút), sodium hypochlorite (2 - 3%), hợp chất iodine (pha loãng 1:33), Virkon (2%), hợp chất amoni bậc bốn (0,5%) và một số chất tẩy rửa như sodium dodecyl sulphate.

Vi rút Viêm da nổi cục rất ổn định, tồn tại trong thời gian dài ngoài môi trường, đặc biệt là ở dạng vảy khô; tồn tại trong các nốt da hoại tử trên 33 ngày, trong các lớp vảy khô lên đến 35 ngày và ít nhất 18 ngày trong da phơi khô. Vi rút nhạy cảm với ánh sáng mặt trời và chất tẩy rửa có chứa dung môi lipid, nhưng trong điều kiện môi trường tối và ẩm ướt, ví dụ như chuồng trại bị ô nhiễm, vi rút có thể tồn tại trong nhiều tháng.

Về dịch tễ, trâu, bò mọi lứa tuổi là động vật cảm nhiễm với loại bệnh này. Tỷ lệ mắc bệnh chiếm khoảng 10 - 20%; tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày. Vi rút không gây bệnh trên người.

Các nốt sần và vảy da chứa một lượng vi rút tương đối cao. Vi rút có thể được phân lập từ những bệnh phẩm này trong 35 ngày và có thể lâu hơn. Vi rút có thể được phân lập từ máu, nước bọt, dịch tiết ở mắt, mũi và tinh dịch. Vi rút được tìm thấy trong máu khoảng từ 7 - 21 ngày sau khi nhiễm bệnh, với mức độ thấp hơn trong các nốt sần ở da tại cùng thời điểm lấy mẫu. Sự bài thải của vi rút trong tinh dịch có thể kéo dài tới 42 ngày và có bằng chứng về sự lây truyền vi rút qua nhau thai. Trong một số trường hợp, động vật mang mầm bệnh không biểu hiện triệu chứng lâm sàng, nhưng mang vi rút trong máu và có thể truyền bệnh cho động vật khỏe thông qua côn trùng hút máu.

Về đường truyền lây của loại bệnh này, côn trùng chân đốt được xem là véc tơ truyền bệnh Viêm da nổi cục. Mặc dù đến nay chưa xác định được véc tơ truyền bệnh cụ thể: muỗi, ruồi và ve đực có thể đóng vai trò quan trọng trong việc làm lây truyền vi rút. Vai trò của các véc tơ truyền bệnh là khác nhau giữa các khu vực địa lý khác nhau, phụ thuộc vào nguồn và đặc điểm của mỗi loại véc tơ. Trâu, bò đực nhiễm bệnh có thể bài thải vi rút qua tinh dịch; tuy nhiên đến nay chưa có bằng chứng về đường lây truyền bệnh Viêm da nổi cục thông qua tinh dịch và cũng chưa xác định rõ việc truyền lây vi rút qua đường thức ăn, nước uống nhiễm mầm bệnh. Tiếp xúc trực tiếp không đóng vai trò quan trọng trong lây truyền vi rút Viêm da nổi cục.

Khi trâu, bò mắc bệnh sẽ có những dấu hiệu sau: Sốt cao, có thể trên 41°C, bỏ ăn, suy nhược và gầy yếu. Giảm khả năng tiết sữa rõ rệt ở gia súc đang cho con bú; viêm mũi, viêm kết mạc và tiết nhiều nước bọt. Sưng hạch bạch huyết bề mặt (hạch trước vai, hạch sau đùi). Hình thành các nốt sần có đường kính từ 2 - 5 cm, đặc biệt là ở da đầu, cổ, chân, bầu vú, cơ quan sinh dục và đáy chậu trong vòng 48 giờ sau khi bắt đầu có phản ứng sốt. Các nốt sần có hình tròn, chắc và nhô cao trên da, mô dưới da và đôi khi cả các cơ bên dưới. Các nốt sần lớn có thể bị hoại tử, cuối cùng bị xơ hóa và tồn tại trong vài tháng; sau đó hình thành các vết sẹo có thể tồn tại vĩnh viễn. Các mụn nước, vết hoại tử và vết loét có thể xuất hiện ở màng nhầy của miệng và đường tiêu hóa cũng như trong khí quản và phổi. Chân và các bộ phận ở vùng bụng như: ức, bìu và âm hộ, có thể bị tiết dịch, khiến con vật không muốn di chuyển. Đặc biệt, Bò đực có thể bị vô sinh vĩnh viễn hoặc tạm thời, bò mang thai có thể sảy thai. Một số động vật bị bệnh không biểu hiện triệu chứng nhưng mang vi rút trong máu và có thể truyền bệnh cho động vật khỏe thông qua côn trùng hút máu.

Chẩn đoán sơ bộ tại thực địa dựa trên những biểu hiện như sốt và các nốt sần đặc trưng trên da trâu, bò mắc bệnh. Chẩn đoán tại thực địa cần được xác nhận bằng xét nghiệm trong phòng thí nghiệm các mẫu da tổn thương, vảy, máu được chống đông bằng EDTA hoặc gạc nước bọt. Vảy và da dễ thu mẫu và có thể được gửi đi mà không cần bảo quản trong môi trường vận chuyển mà có thể để trong ống lấy mẫu sạch hoặc các loại dụng cụ khác.

Cách phòng chống bệnh này được cơ quan chức năng đưa ra như sau: Thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh động vật theo quy định tại Thông tư số 07/2016/TT-BNNPTNT ngày 31/5/2016 của Bộ NN&PTNT quy định về phòng, chống dịch bệnh động vật trên cạn. Các biện pháp phòng, chống bệnh chính bao gồm: Chủ động theo dõi, giám sát để kịp thời phát hiện sớm các trường hợp trâu, bò mắc bệnh; tiêu hủy trâu, bò mắc bệnh; tiêm phòng cho trâu, bò; vệ sinh, tiêu độc khử trùng và tiêu diệt vật chủ trung gian truyền bệnh (ruồi, muỗi, côn trùng hút máu,…) tại khu vực chuồng nuôi.

Bệnh Viêm da nổi cục trên trâu bò đã có vắc xin phòng bệnh và vắc xin có hiệu lực sau khi tiêm 3 tuần. Tuy nhiên Bộ NN&PTNT đang triển khai thực hiện các thủ tục nhập khẩu theo quy định; đồng thời chỉ đạo Cục Thú y phối hợp các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu vắc xin tiến hành thử nghiệm để hướng dẫn cách sử dụng trong thời gian sớm nhất.

KC

• Cảnh sát 113 kịp thời ngăn cản người phụ nữ định nhảy cầu Rào 1 tự tử
• Chú trọng phòng chống dịch bệnh gia súc, gia cầm