Siêu âm thai tại Bệnh viện Phụ sản thành phố.

Sàng lọc trước sinh nhằm phát hiện sớm những bất thường của thai nhi để có thể can thiệp y tế kịp thời là nhu cầu ngày càng cao của các bà mẹ. Đây cũng là 1 trong 2 nội dung của đê án "Nâng cao chất lượng dân số thông qua tuyên truyền, vận động phát hiện, can thiệp sớm bệnh tật ở thai nhi và sơ sinh” đang triển khai tại Hải Phòng và 31 tỉnh, thành phố trên cả nước.

Hành trình nhọc nhằn

Chị Nguyễn Thị Hường, ở Quán Nam (quận Lê Chân), chia sẻ: “Tôi có thai bé thứ 2 ở tuổi 36. Khi đi khám thai tuần thứ 12, qua siêu âm, bác sĩ cho biết đo độ mờ da gáy của thai nhi cao và khuyên tôi đi làm các xét nghiệm sàng lọc trước sinh. Tôi lên Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng làm xét nghiệm Double test. Kết quả cho thấy thai nhi có nguy cơ bất thường nhiễm sắc thể. Bác sĩ khuyên nên làm tiếp xét nghiệm Triple test (xét nghiệm bộ ba) để tìm hiểu nguy cơ một số rối loạn bẩm sinh ở thai nhi nhưng phải lên Bệnh viện Phụ sản Trung ương làm vì tại Hải Phòng chưa có đơn vị nào thực hiện được. Kết quả xét nghiệm này vẫn cho kết quả giống xét nghiệm trước. Lòng tôi như lửa đốt. Các bác sĩ đề nghị tôi thực hiện thủ thuật chọc dò màng ối, sinh thiết gai nhau để có kết quả chắc chắn thai nhi có bị dị tật hay không. Nhưng vì ở Hải Phòng chưa thể thực hiện các thủ thuật này nên gia đình lại đưa tôi đi Hà Nội. Rất may, sau khi làm thủ thuật chọc dò màng ối cho kết quả con tôi bình thường. Tâm lý được giải tỏa nhưng nghĩ lại chặng đường đã qua, tôi vẫn thấy sợ toát mồ hôi”.

Cùng chia sẻ về hành trình vất vả này, chị Nguyễn Thị Ngọc ở đường Lê Lợi (quận Ngô Quyền) không giấu nổi băn khoăn: “Khi mang thai được 3 tuần, tôi có bị cúm nên lo sẽ ảnh hưởng đến thai nhi. Bác sĩ khuyên tôi làm các xét nghiệm sàng lọc trước sinh. Nhưng quá trình sàng lọc phải qua nhiều xét nghiệm, mỗi công đoạn lại mất rất nhiều thời gian đi lại giữa Hải Phòng và Hà Nội. Cũng bởi phải lên tuyến trung ương nên chi phí cho mỗi xét nghiệm khá lớn. Chẳng hạn giá làm xét nghiệm Double test, Triple test dao động 500-800 nghìn đồng, chi phí chọc dò màng ối khoảng 3-5 triệu đồng tùy theo yêu cầu lấy kết quả nhanh hay chậm. Đó là chưa kể chi phí đi lại. Mức kinh phí ấy quá sức nhiều gia đình. Giá như ở Hải Phòng chủ động làm được các xét nghiệm này thì các bà mẹ sẽ bớt sự vất vả và mức chi phí hợp lý hơn rất nhiều”.

Theo các bác sĩ Bệnh viện Phụ sản Hải Phòng, hiện nay, nhu cầu sàng lọc trước sinh ở các bà mẹ mang thai là rất lớn. Có 70% phụ nữ đến phòng khám tư có yêu cầu được sàng lọc trước sinh, cao hơn gấp nhiều lần cách đây 5 năm. Tuy nhiên, do kết quả đo độ mờ da gáy qua siêu âm chỉ chẩn đoán đúng trước sinh 50 - 70% nguy cơ, mà cần có thêm các xét nghiệm bổ trợ khác nên các bác sĩ đều phải hướng dẫn các thai phụ làm thêm xét nghiệm Double test và Triple test.

Do các xét nghiệm phức tạp này đòi hỏi phải có phần mềm đặc biệt mới có thể phân tích được nên không phải bệnh viện tỉnh, thành phố nào cũng làm được, bắt buộc phải lên tuyến trung ương.

Nâng cao năng lực chuyên môn

Đón trước nhu cầu này, ngành y tế Hải Phòng đã chủ động thực hiện đề án “Nâng cao chất lượng dân số thông qua tuyên truyền, vận động phát hiện, can thiệp sớm bệnh tật ở thai nhi và sơ sinh” từ năm 2007. Đến nay, việc sàng lọc trước sinh được duy trì tại 14 quận, huyện; 223 xã, phường, thị trấn. Hầu hết các cơ sở y tế đều được trang bị máy siêu âm, những cơ sở có chuyên khoa sản được trang bị máy siêu âm màu để phục vụ việc chẩn đoán trước sinh tốt hơn. Toàn thành phố có 26 bác sĩ tham gia đào tạo về siêu âm cơ bản và nâng cao tại Bệnh viện Phụ sản trung ương.

Tư vấn về sàng lọc trước sinh cho các bà mẹ trẻ tại Bệnh viện Phụ sản thành phố

Tuy nhiên, chương trình sàng lọc trước sinh hiện đang gặp khó khăn do thiếu trang thiết bị và nguồn nhân lực chất lượng cao. Bác sĩ Phạm Hữu Nghĩa, Phó giám đốc Bệnh viện đa khoa huyện Thủy Nguyên cho biết, bệnh viện được trang bị máy siêu âm chẩn đoán thai nhi nhưng chưa phải loại hiện đại nên chưa đáp ứng được nhu cầu khám, siêu âm của phụ nữ mang thai. Bác sĩ bệnh viện cũng mới dừng lại ở mức độ siêu âm để biết được tuổi thai, nước ối, thai có an toàn không mà chưa thể chẩn đoán được các bất thường của thai. Còn tại Bệnh viện đa khoa huyện An Dương, lãnh đạo bệnh viện cũng thừa nhận hiệu quả của việc thực hiện đề án tại bệnh viện đến nay chưa cao.

Lý do cơ bản: toàn bệnh viện chỉ có 1 máy siêu âm phục vụ cho công tác khám chữa bệnh; cán bộ siêu âm chưa được tập huấn kiến thức sâu về lĩnh vực sàng lọc trước sinh… Đó cũng là thực trạng chung của công tác siêu âm sàng lọc trước sinh tại các bệnh viện đa khoa tuyến quận, huyện.

 Tiến sĩ - bác sĩ Vũ Văn Tâm, Giám đốc Bệnh viện phụ sản Hải Phòng thẳng thắn cho biết, việc chẩn đoán trước sinh của bệnh viện cũng dừng ở cấp độ “biết”, mà chưa can thiệp sâu vào thai nhi ở mức độ cao hơn liên quan đến hệ thần kinh, não bộ... mà chủ yếu can thiệp đối với những thai có bất thường về hình thái, dị tật nặng nề. Việc chẩn đoán, sàng lọc trước sinh cũng không chỉ phụ thuộc vào siêu âm mà còn có thể phải làm nhiều xét nghiệm khác để cho kết quả chính xác về bệnh lý của thai nhi, trong khi đó có những xét nghiệm phức tạp thì tuyến y tế thành phố chưa làm được.

Hiện nay quy trình sàng lọc trước sinh chưa đặt ra yêu cầu bắt buộc trong hệ thống y tế nên thành phố chưa thành lập hội đồng chuyên môn hỗ trợ các trường hợp nghi ngờ tật, dị tật bẩm sinh do cơ sở chuyển tuyến, các xét nghiệm chưa đưa vào xét nghiệm thường quy nên các cơ sở khám, chữa bệnh chưa quan tâm thực hiện.

Việc cần sớm thực hiện là đầu tư trang thiết bị máy móc hiện đại bao gồm máy siêu âm và những phương tiện thực hiện các xét nghiệm. Song quan trọng nhất là đào tạo đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giỏi chuyên môn có thể phát hiện chính xác các bất thường của thai nhi và kịp thời can thiệp một cách tốt nhất.

Thạch Thảo