Tồn tại “bệnh thành tích”

Báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho thấy, qua 18 năm thực hiện (2000-2018), phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được các bộ, ngành trung ương và các địa phương triển khai với 5 nội dung chính và 7 nhánh phong trào cụ thể.

Kết quả, có 19.064069/22.236778 gia đình được công nhận “Gia đình văn hóa”; 69.024/106.382 làng, thôn, ấp, bản, tổ dân phố được công nhận; 84.785/114.972 cơ quan, đơn vị , doanh nghiệp văn hóa.

Hội nghị tuyên dương gia đình văn hóa tiêu biểu thành phố Hải Phòng năm 2017

Số liệu trên được báo cáo tại Hội nghị trực tuyến tổng kết “Phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” giai đoạn 2000-2018, tổ chức tại Hà Nội ngày 21-9 vừa qua. Tuy nhiên, nhìn nhận từ thực tế cuộc sống hiện nay đang có nhiều biểu hiện tiêu cực, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng, đạo đức xã hội có nhiều biểu hiện xuống cấp và rất dễ có thể nhận thấy trong mọi lĩnh vực, ở mọi nơi, mọi lúc.

Đặc biệt là hoạt động phong trào, việc xét tặng danh hiệu gia đình văn hóa, làng văn hóa, cơ quan văn hóa, ở nhiều nơi trở thành hình thức.

Tại Hải Phòng, theo báo cáo của Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, đến năm 2017, toàn thành phố có 524.593 hộ đăng ký xây dựng gia đình văn hóa, trong đó có 469.212 hộ đạt danh hiệu gia đình văn hóa, đạt tỷ lệ 89%. Nhưng qua tìm hiểu thực tế thì ngoài một số địa phương thực hiện theo đúng quy trình xét tặng danh hiệu gia đình văn hóa thì nhiều nơi lại không coi trọng ý nghĩa của phong trào, thực hiện một cách hời hợt, quan liêu, chạy theo thành tích.

Như một người dân ở phường Dư Hàng (quận Lê Chân) bày tỏ: “Cuối năm được Tổ trưởng Tổ dân phố đưa cho tấm bằng danh hiệu gia đình văn hóa mà tôi cũng không hiểu gia đình mình đã đăng ký và được bình xét từ khi nào”!

Có một nghịch lý ở một số địa phương là khi số lượng gia đình văn hóa đạt chuẩn chiếm tỷ lệ rất cao theo báo cáo, song thực trạng đời sống văn hóa - xã hội lại xuống cấp và diễn biến phức tạp, bạo lực gia đình, tệ nạn xã hội, mất trật tự an ninh gia tăng, đạo đức và các giá trị gia đình truyền thống suy giảm, mai một.

Quy định chặt chẽ hơn

Khắc phục tình trạng trên, Nghị định số 122/2018/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu “Gia đình văn hóa”; “Thôn văn hóa”, “Làng văn hóa”, “Ấp văn hóa”, “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa” đề cập đến nhiều nội dung liên quan đến nguyên tắc, trình tự, tiêu chuẩn, thời gian, thủ tục xét, công nhận danh hiệu văn hóa, phân định trách nhiệm quản lý nhà nước của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trong hướng dẫn, tổ chức thi hành Nghị định; của UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong việc xây dựng thang điểm bình xét (bảng chấm điểm) cho các danh hiệu phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương.

Theo đó, Nghị định quy định, thang điểm tối đa làm căn cứ xét công nhận danh hiệu Gia đình văn hóa và Khu dân cư văn hóa là 100 điểm. Tổng điểm của mỗi tiêu chuẩn Gia đình văn hóa và Khu dân cư văn hóa không dưới 50% số điểm tối đa.

Cách chấm điểm để xét tặng danh hiệu Gia đình văn hóa được thực hiện như sau:

a- Hộ gia đình thuộc quận, huyện tại thành phố trực thuộc trung ương đạt từ 90 điểm trở lên.

b- Hộ gia đình thuộc xã, phường, thị trấn thuộc miền núi, hải đảo hoặc xã đặc biệt khó khăn hoặc hộ nghèo, hộ cận nghèo theo quy định của Chính phủ đạt từ 60 điểm trở lên.

c- Hộ gia đình không thuộc trường hợp quy định tại điểm a và b đạt từ 85 điểm trở lên.

Cách chấm điểm để xét tặng danh hiệu Khu dân cư văn hóa được thực hiện như sau: a- Khu dân cư thuộc quận, huyện tại thành phố trực thuộc trung ương đạt từ 90 điểm trở lên; b- Khu dân cư thuộc xã, phường, thị trấn thuộc miền núi, hải đảo hoặc xã đặc biệt khó khăn theo quy định của Chính phủ đạt từ 60 điểm trở lên; c- Khu dân cư không thuộc trường hợp quy định tại điểm a và b đạt từ 80 điểm trở lên.

Giấy khen Gia đình văn hóa, Khu dân cư văn hóa được tặng không quá 15% trên tổng số gia đình được công nhận danh hiệu Gia đình văn hóa đủ 3 năm liên tục, khu dân cư được công nhận danh hiệu Khu dân cư văn hóa đủ 05 năm liên tục.

Có thể thấy rõ, Nghị định mới về xét tặng danh hiệu gia đình văn hóa, làng, thôn, ấp, bản, tổ dân dân phố văn hóa, với nhiều quy định chặt chẽ hơn trong việc bình xét và phong tặng các danh hiệu văn hóa.

Thiết nghĩ, trong thời gian tới Ban Chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” các cấp cần đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, thực hiện nghiêm túc Nghị định nhằm thực hiện công nhân các danh hiệu văn hóa được thực chất, thể hiện sự minh bạch, công bằng, phát huy sức mạnh đoàn kết trong nhân dân để xây dựng phong trào.

An Nhi