Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Phạm Văn Mợi cùng lãnh đạo huyện An Lão trao thưởng cho các em học sinh, sinh viên xuất sắc tại đền Trạng Nguyên Trần Tất Văn

Lưu danh với “biểu lui vạn binh”

Trạng nguyên Trần Tất Văn, người làng Nguyệt Áng tổng Đại Hoàng, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương (nay là thôn Nguyệt Áng, xã Thái Sơn, huyện An Lão, TP. Hải Phòng). Ông xuất thân trong gia đình nhà nho, với tư chất thông minh và được học hành đầy đủ nên ngay từ nhỏ Trần Tất Văn đã nổi tiếng về hiếu học.

Lên kinh ứng thi, ông đỗ Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ đệ nhất danh (Trạng nguyên) khoa Bính Tuất (1526) niên hiệu Thống Nguyên thứ 5 đời Lê Cung Hoàng, là Trạng nguyên thứ 20 và cũng là Trạng nguyên cuối cùng của nhà Hậu Lê. Trạng nguyên Trần Tất Văn được nhà Lê bổ nhiệm làm quan hàng tứ phẩm.

Khi Mạc Đăng Dung lập nên triều Mạc, ông được vua Mạc kính trọng, bổ nhiệm phụ trách 5 toà đô đốc và sảnh viện. Ông hết lòng phò tá vua Mạc ổn định tình hình đất nước. Khi Mạc Đăng Doanh, con trai của Mạc Đăng Dung lên ngôi, ông vẫn tiếp tục được trọng dụng và được phong đến chức Thượng thư, tước Hàn Xuyên Bá, phụ trách việc soạn thảo văn thư giữa nhà Mạc với nhà Minh. 

Sử sách cho biết, viện cớ Mạc Đăng Dung cướp ngôi thoán nghịch, triều Minh nhân thế sai Thượng thư bộ Binh là Mao Bá Ôn và tướng Cừu Loan dẫn hàng vạn quân áp sát biên giới âm mưu xâm lược nước ta, để có cớ chúng phao tin “phù Lê diệt Mạc”, đem thiên binh sang trừng phạt tội “phản nghịch” của họ Mạc, rêu rao cứu dân đen con đỏ nước Nam thoát khỏi khổ đau.

Với học vấn uyên thâm cùng với tài ngoại giao, Trạng nguyên Trần Tất Văn được vua Mạc cử đi sứ nhà Minh với nhiệm dùng ngoại giao để đấu tranh bảo vệ chủ quyền đất nước. Bằng lý luận đanh thép và lập luận chặt chẽ, ông đã gửi bài Biểu của mình đến tướng Mao Bá Ôn khi đang tập hợp đại quân ở biên giới chuẩn bị xâm chiếm nước ta khi đọc bài biểu đã rơi nước mắt rồi quyết định thu quân về nước.

Sách “Công dư tiệp ký” của Vũ Phương Đề chép lại bài biểu này với cái tên “Một bài biểu lui vạn binh”, trong đó có câu nổi tiếng “Cho nước tôi là vô nhân ít học thì lễ nghĩa sao đáng trách móc?/ Bảo thương dân An Nam vô tội nỡ nào đem gươm giáo đâm chém”.

Phát huy truyền thống gia đình, 39 năm sau con trai Trạng nguyên Trần Tất Văn là Trần Tảo đã đỗ Tiến sĩ làm quan đến chức Thừa chính sứ. Cùng với cha, tiến sĩ Trần Tảo đã góp nhiều công lớn trong sự nghiệp giữ gìn bờ cõi và phát triển đất nước.

Phát huy truyền thống hiếu học

Sinh thời, Trạng nguyên Trần Tất Văn đã có nhiều công lao đóng góp xây dựng quê hương Nguyệt Áng như: dựng cầu đá qua đầm, đắp đường đi, khắc bia tiên hiền, xây văn từ hàng huyện để khuyến dương sự học, dựng chùa. Sau khi ông mất, dân làng tưởng nhớ công đức của ông đã lập đền thờ phụng.

Ông Bùi Minh Lý- Chủ tịch UBND xã Thái Sơn, huyện An Lão cho biết: Đền thờ Trạng nguyên Trần Tất Văn được công nhận là Di tích văn hóa lịch sử năm 2008, sau nhiều lần trùng tu, tôn tạo Khu di tích đền thờ Trạng nguyên Trần Tất Văn trở lên khang trang. Tại đây, vào những dịp lễ tết, điểm di tích thu hút đông đảo người dân tới tham quan, dâng hương. Đặc biệt, từ năm 2015, huyện An Lão đã tổ chức lễ vinh danh học sinh, sinh viên xuất sắc, tiêu biểu của huyện An Lão. Đến nay, hoạt động này vẫn được duy trì và tổ chức vào dịp tháng 9 hàng năm.

Mới đây, phát biểu tại lễ vinh danh 65 học sinh, sinh viên tiêu biểu của huyện An Lão tại đền Trạng nguyên Trần Tất Văn, lãnh đạo huyện An Lão khẳng định việc tuyên dương các em học sinh ngay tại di tích đền Trạng sẽ giúp các em hiểu hơn về thân thế, sự nghiệp của 1 trong 3 vị Trạng nguyên của thành phố Hải Phòng. Mong muốn các em tiếp tục cống hiến, rèn luyện để rạng danh quê hương cụ Trạng.

Phát huy truyền thống hiếu học của Trạng nguyên Trần Tất Văn, năm học 2016 - 2017, ngành Giáo dục-Đào tạo huyện An Lão có nhiều thành tích nổi bật, kết quả thi học sinh giỏi các cấp tăng cao hơn các năm học trước. Huyện vinh dự có 5 học sinh tiêu biểu được thành phố biểu dương, khen thưởng tại đền Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm vào đầu tháng 9 vừa qua…

TRUNG KIÊN