Chuyển biến tích cực

Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Thường trực Ban Bí thư, của Chính phủ và Ban chỉ đạo quốc gia về IUU, suốt trong những năm qua, các ban, bộ, ngành TW và 28 tỉnh/thành phố ven biển đã triển khai quyết liệt các biện pháp mạnh chống khai thác IUU nhằm  ngăn chặn, từng bước đẩy lùi tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài.

Trong đó, các cấp, ngành, đơn vị, địa phương đã xác định rõ từng nhiệm vụ cụ thể, mục tiêu phải đạt được và thời gian hoàn thành các khuyến nghị của EC tại các đợt thanh tra để chuẩn bị tốt cho cuộc làm việc có tính quyết định với EC lần thứ 4 dự kiến vào tháng 10 tới.

Cũng từ những nỗ lực đó, khung pháp lý của nước ta đã cơ bản đáp ứng được yêu cầu quốc tế về chống khai thác IUU và tiếp tục được hoàn thiện theo hướng tích cực, phù hợp thực tiễn nghề cá Việt Nam và quy định quốc tế nhất là trên lĩnh vực quản lý đội tàu, lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (VMS) trên tàu cá.

Đặc biệt, trước khuyến nghị của EC về cắt giảm số lượng tàu cá, cường lực khai thác, Bộ NN& PTNT đã tham mưu Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các địa phương rà soát lại toàn bộ số lượng tàu cá, cập nhật vào cơ sở dữ liệu nghề cá quốc gia VNFishbase, đồng thời đề xuất các địa phương tạm dừng việc cấp văn bản chấp thuận đóng mới cho tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15 mét trở lên cũng như cải hoán tàu có chiều dài dưới 15 mét thành tàu có chiều dài trên 15 mét từ ngày 20-12-2022; tổ chức điều chỉnh giảm số hạn ngạch Giấy phép khai thác thủy sản tại vùng ven bờ và vùng lộng sát thực với số tàu cá hiện có của từng địa phương phù hợp với Luật Thủy sản năm 2017.

Tính đến thời điểm này đã có 26/28 tỉnh, thành phố ven biển trực thuộc TW thực hiện xong việc rà soát, kiểm kê số lượng tàu cá hiện có tại địa phương và xác định hạn ngạch khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ và vùng lộng. Kết quả đến cuối năm 2022 cho thấy, cả nước có 86.820 tàu cá dài từ 6m trở lên, trong đó có 30.091 tàu có chiều dài từ 15m (giảm 1.206 chiếc so với năm 2019).

Cùng với đó, Việt Nam đã lắp đặt thiết bị VMS trên hầu hết tàu cá có chiều dài từ 15 mét trở lên (đạt 97,65%). Hệ thống giám sát tàu cũng đã được triển khai đồng bộ từ TW đến địa phương, chia sẻ, kết nối 24/24 giờ với các cơ quan, đơn vị chức năng liên quan. Công tác theo dõi, kiểm tra, kiểm soát tàu cá tại cảng cá luôn được các địa phương thực hiện theo quy định tại Thông tư số 21/2018/TT-BNNPTNT.

Một số tỉnh còn bố trí nguồn lực, đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, nâng cấp cơ sở hạ tầng để kiểm soát hết sức hiệu quả tàu cá tại cảng như: Bình Định, Khánh Hoà, Bình Thuận…

Bên cạnh đó, việc kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài được tăng cường, cơ bản đáp ứng được quy định của Hiệp định về các biện pháp quốc gia có cảng (Hiệp định PSMA). Các lực lượng thực thi pháp luật trên biển gồm: Hải quân, Cảnh sát biển, Kiểm ngư còn tích cực, thường xuyên tuần tra, kiểm tra, kiểm soát tại các vùng biển giáp ranh, chồng lấn; các vùng trọng điểm để ngăn chặn, xử lý tàu cá có hành vi vi phạm khai thác hải sản ở vùng biển nước ngoài nên đã ngăn chặn, chấm dứt được tình trạng tàu cá Việt Nam vi phạm ở các nước, quốc đảo Thái Bình Dương.

Năm 2021, cả nước đã xử phạt vi phạm hành chính gần 1.700 vụ việc với tổng số tiền trên 21 tỷ đồng; năm 2022 gần 1.000 vụ với trên 16 tỷ đồng; 5 tháng đầu năm 2023, xử phạt trên 13 tỷ đồng.

Quyết liệt hơn nữa các giải pháp cấp bách, trọng tâm

Bên cạnh những kết quả đạt được, thẳng thắn nhìn nhận, hiện Việt Nam vẫn còn một số tồn tại chậm khắc phục khi đối chiếu với những khuyến nghị mà Đoàn Thanh tra của EC đã chỉ ra tại đợt thanh tra lần thứ 3. Đơn cử, việc triển khai Luật Thủy sản, các quy định chống khai thác IUU còn chưa đồng bộ, xuyên suốt giữa các địa phương.

Công tác quản lý đội tàu theo quy định của pháp luật đã có tiến bộ những vẫn chưa quản lý được toàn bộ đội tàu hiện có. Việc theo dõi, kiểm tra, kiểm soát hoạt động tàu cá; xác nhận, chứng nhận và truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác trong nước; kiểm soát sản phẩm thủy sản khai thác nhập khẩu từ nước ngoài còn bộc lộ một số bất cập, hạn chế nhất định. Khâu phối hợp giữa các lực lượng chức năng trong quá trình điều tra, xử phạt hành vi khai thác IUU, nhất là công tác điều tra, xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài chưa được đồng bộ, kịp thời...

Để phấn đấu gỡ cảnh báo “Thẻ vàng” của EC, với vai trò là cơ quan thường trực của Ban chỉ đạo quốc gia về IUU, vừa qua, Bộ NN&PTNT đã kiến nghị với Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương có liên quan tập trung vào cuộc quyết liệt thực hiện hiệu quả 4 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cấp bách, trọng tâm.

Cụ thể là: Thực hiện các biện pháp mạnh, kiên quyết ngăn chặn từ nay trở đi không để xảy ra tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản bất hợp pháp ở vùng biển nước ngoài; truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác, kiểm soát nguyên liệu thủy sản khai thác bất hợp pháp nhập khẩu, đặc biệt nhập khẩu bằng tàu Container; tập trung cao điểm xử lý các hành vi vi phạm IUU.

Bên cạnh đó, các cấp, ngành, địa phương làm tốt công tác thông tin, truyền thông, tuyên truyền, tập huấn, vận động cộng đồng ngư dân ven biển và các tổ chức, cá nhân có liên quan tuân thủ các quy định pháp luật về IUU, phối hợp với các lực lượng chức năng có liên quan kịp thời phát hiện, tố giác, xử lý các hành vi khai thác IUU; phối hợp chặt chẽ để hoàn thành thực hiện nhiệm vụ chống khai thác IUU theo chức năng, nhiệm vụ cũng như đảm bảo nguồn lực, kinh phí khẩn trương hoàn thành việc khắc phục các tồn tại, hạn chế theo khuyến nghị của EC tại đợt thanh tra lần thứ 3; tuyệt đối không lơ là, chủ quan, không dung túng, kiên quyết xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân vì lợi ích riêng cố tình thực hiện hành vi trái phép ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, dân tộc, hình ảnh của đất nước trên trường quốc tế…

Bình Huệ

• Việt Nam phấn đấu gỡ “thẻ vàng” của EC đối với hải sản khai thác trong tháng 10-2023
• Chống khai thác IUU: Siết chặt kiểm tra, giám sát từ bờ đến biển