Theo đó, CCN An Thọ (xã An Thọ, huyện An Lão), CCN Quang Phục (xã Quang Phục, huyện Tiên Lãng), CCN Dũng Tiến – Giang Biên (Vĩnh Bảo) đều có quy mô phát triển trên diện tích gần 50 ha, với tổng mức đầu tư mỗi CCN gần 500 tỷ đồng.

          Các CCN mới đều định hướng thu hút các dự án công nghiệp chế tạo, nhất là  ngành cơ khí, đóng tàu và công nghiệp phụ trợ liên quan, dự kiến sẽ hoàn thành thi công hạ tầng vào cuối năm 2025.

          Nhìn lại thời gian, trên địa bàn Hải Phòng ngoài mô hình Khu kinh tế, Khu công nghiệp, còn có các mô hình Cụm công nghiệp, Điểm công nghiệp trải khắp các quận huyện, ngoại trừ huyện đảo Bạch Long Vỹ được hình thành khá sớm.

          Có thể nói, đây chính là bước sáng tạo của công nghiệp Hải Phòng, trong việc tạo sân chơi cho mọi dạng hình doanh nghiệp, tranh thủ nguồn lực đầu tư trong mọi hoàn cảnh để phát triển. Cụ thể, đến nay trên địa bàn thành phố đã có gần 20 CCN đã hoạt động, đang triển khai xây dựng hoặc đã có quyết định thành lập.

          Các  CCN đã góp phần quan trọng vào thực hiện các chỉ tiêu kinh tế, xã hội của thành phố thời gian qua như tăng trưởng chỉ số sản xuất công nghiệp, tăng trưởng kim ngạch xuất nhập khẩu, giải quyết việc làm…

          Theo một số liệu báo cáo, hoạt động sản xuất kinh doanh trong các CCN đã đóng góp khoảng ¼ tổng giá trị sản xuất công nghiệp của thành phố, góp phần tạo thêm năng lực sản xuất mới của nhiều ngành kinh tế then chốt.

          Rõ ràng việc hình thành và phát triển các CCN là bước đi tất yếu, là sự vận dụng sáng tạo của thành phố, phù hợp với điều kiện hoàn cảnh trong giai đoạn phát triển cởi mở.

          Tuy nhiên, bên cạnh đó việc triển khai, vận hành, quản lý các CCN cũng bộc lộ không ít bất cập. Trong một cuộc họp liên quan dưới sự chủ trì của Chủ tịch UBND TP Nguyễn Văn Tùng mới đây, đánh giá cho thấy việc triển khai các CCN đang gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, tiến độ rất chậm.

          Phản ánh từ lãnh đạo các ngành, địa phương liên quan đều nêu những vướng mắc chủ yếu là công tác giải phóng mặt băng, cùng những thủ tục liên quan tới quy hoạch chung phát triển thành phố và điều chỉnh quy hoạch cục bộ.

          Mặt khác, như đã nói ở trên, mô hình CCN Hải Phòng hình thành khá sớm, có quy mô nhỏ hơn dạng hình KCN. Ưu điểm của CCN là tính tự chủ cao của các doanh nghiệp, vốn đầu tư đa hình thức, nhưng lại vấp phải nhược điểm trong quản lý môi trường, thiếu tập trung trong đầu tư hạ tầng kỹ thuật.

          Cũng theo đánh giá các mặt hoạt động của mô hình CCN, tại một số hội nghị về phát triển công nghiệp, nhiều ý kiến đã chỉ rõ những bất cập phát sinh. Như việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiếu tập trung đồng bộ, quy hoạch hời hợt hoặc chưa tương xứng với quy hoạch phát triển đô thị và hạ tầng xã hội.

          Ở một khía cạnh khác, việc hình thành các CCN một phần xuất nguồn từ nhu cầu cấp thiết về mặt bằng của các doanh nghiệp, hoặc nhu cầu phát triển mang tính cục bộ địa phương, tính tự phát cao hơn quy hoạch tổng thể.

          Không ít dự án CCN do quy hoạch yếu dẫn đến tình trạng thu hồi đất lẻ tẻ, kéo dài, gây tâm lý bất ổn ảnh hưởng đến an sinh xã hội. Trong khi những công trình giao thông dân sinh bị tận dụng, chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển công nghiệp, nhanh chóng bị xuống cấp hoặc hư hỏng.

          Trong hoàn cảnh sự can thiệp của cơ quan quản lý Nhà nước, việc giám sát của các tổ chức chính trị đoàn thể đối với việc thực hiện trách nhiệm ngân sách, trách nhiệm xã hội, tranh chấp lao động và cải thiện đời sống tinh thần của người lao động tại khu vực này cũng thiếu được quan tâm đúng với thực tế. 

          Một vấn đề khác cũng hết sức đáng quan tâm là môi trường tại các CCN. Thực tế cho thấy, một số CCN chỉ chăm lo đến thu hút đầu tư và phát triển hoạt động chứ chưa quan tâm vấn đề bảo vệ môi trường. Bởi vậy việc vi phạm tiêu chuẩn môi trường và các cam kết thực hiện biện pháp bảo vệ môi trường đã trở lên phổ biến.

          Trong các CCN đã xây dựng hạ tầng kỹ thuật, cũng chỉ có một số được đầu tư xây dựng và vận hành hệ thống xử lý nước thải tập trung. Có thể nói trong một thời gian khá dài, tình trạng này xảy ra ở hầu hết các CCN trên địa bàn, tạo bất ổn trong định hướng phát triển bền vững, một mục tiêu quan trọng mà thành phố đang nỗ lực theo đuổi.

          Một trong những điều kiện đối với CCN được hiểu là: “có ranh giới địa lý xác định, nằm cách biệt với khu dân cư…”, nhưng cũng ít CCN ở Hải Phòng đáp ứng được tiêu chí này. Bởi lẽ tiếp cận từ thực tiễn, một số không nhỏ các CCN mang đậm tính sáng tạo của địa phương, thậm chí chỉ mang tên gọi là CCN khi các cơ sở sản xuất đã hình thành, được “quy” lại để hợp thức hoá.

          Vấn đề là, ban đầu tưởng như CCN ở xa dân cư, nhưng làn sóng “công nghiệp về đầu ta về đó” đã là lẽ tự nhiên, nên chỉ trong thời gian ngắn cùng với việc “lấp đầy” các CCN, thì các khu vực dân cư phụ cận cũng nhanh chóng được hình thành, từ nguồn lao động sản xuất tại các CCN và lao động dịch vụ liên quan.

          Đây cũng là nguyên nhân cơ bản làm nảy sinh những vấn đề phức tạp trong quá trình hoạt động, nhất là trên lĩnh vực quản lý đất đai, ô nhiễm môi trường, tranh chấp lao động… tại một số CCN. Bên cạnh đó, những CCN được triển khai thành lập một cách bài bản, qua quá trình hoạt động cũng phát sinh bất cập.

          Đơn cử như CCN Vĩnh Niệm, một trong những mô hình tiên phong của thành phố, hiện cũng đang lọt thỏm giữa trung tâm do thời gian đã biến khu vực hoang vắng một thời phía Nam quận Lê Chân trở thành khu vực phát triển năng động.

          Hơn nữa, đây cũng là một bài học kinh nghiệm về tầm nhìn và phát triển bền vững. Chưa kể, cũng theo đề xuất, một số CCN sẽ được điều chỉnh quy mô diện tích, nếu quá trình thực hiện không làm tốt công tác quản lý quy hoạch, quản lý đất đai, cũng rất dễ phát sinh hệ lụy.

          Để khắc phục tình trạng này, thời gian qua thành phố đã có những thay đổi mạnh mẽ về mô hình phát triển, việc phát triển các CCN cũng cũng đang được nghiên cứu nhằm đáp ứng yêu cầu mới.

          Đây là việc cấp thiết để hoàn thiện hóa một mô hình đang đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển của thành phố, trên cơ sở đúc rút những bài học thành công và chưa thành công trong quá trình hàng chục năm hình thành và hoạt động.

          Lê Minh Thắng