Về thôn 3, xã Tú Sơn, huyện Kiến Thụy, thành phố Hải Phòng, không ai không biết đến xưởng chế tác gốm phù điêu của nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên. Trong không gian trầm mặc đầy tính nghệ thuật, nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên đã có những phút giây trải lòng về nhân duyên khi đến với gốm phù điêu.

Vốn xuất gia từ sớm, trong những tháng năm tu tập Phật pháp, Đại đức Thích Chánh Tịnh - nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên đã say mê tìm hiểu, nghiên cứu về họa tiết phù điêu trong những công trình kiến trúc cổ. Trải qua quá trình rèn giũa, học tập, Đại đức Thích Chánh Tịnh - nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên nhận thấy họa tiết phù điêu đang bị phai mờ bởi sự bào mòn của thời gian. Với mong muốn gìn giữ tinh hoa văn hóa Việt, nghệ nhân đã gửi gửi gắm tất cả tâm tư, ý niệm trên từng tác phẩm gốm.

Không giống như những sản phẩm gốm thông thường, nét đặc trưng, khác biệt của gốm phù điêu không chỉ đơn thuần là vẽ màu men trên mặt phẳng mà là nặn đắp điêu khắc khối nổi rồi mới đưa đi nung sao cho không rơi rụng nứt xé trong lò ở nhiệt độ cao 1.200 độ C.

Ngoài ra, khi đổ màu men cho gốm, màu phải đều khắp từng chi tiết nhỏ nhất, điều này đòi hỏi tính kiên trì, nhẫn nại, khéo léo và sự tỉ mỉ đến cao độ của người nghệ nhân.

Theo nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên, chế tác gốm gắn liền với nguyên lý của vật lý và hóa học, do vậy người nghệ nhân phải nắm được cơ chế co giãn giữa lượng nước trong đất, gắn liền với các chất khoáng, quặng, để phủ men khi qua lửa được tốt đẹp. Đó không chỉ dừng lại ở kỹ năng đôi tay mà phải hiểu về nguyên lý của hóa học và vật lý.

Điều làm nên sức hút của gốm phù điêu là nét độc đáo riêng mang của mỗi tác phẩm, bởi dưới đôi bàn tay đầy tài hoa của nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên, mỗi tác phẩm đều là độc bản, không trùng lặp, chứa đựng tinh hoa truyền thống dân tộc mà vẫn phù hợp với xu hướng đương đại, diễn tả họa tiết và mảng khối đến với người xem bằng phù điêu trên gốm. Bằng sức sáng tạo không có điểm dừng, từng đường nét, hình khối của cánh sen, bông cúc, tượng Phật bà Quan âm,… đều hiện lên chân thực, sống động và vô cùng tinh tế, khoáng đạt. Mỗi tác phẩm của nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên đều đem đến một sức sống nghệ thuật gốm luôn lan tỏa, cùng chung hành động góp phần khởi sắc tiềm năng nghề gốm truyền thống.

Không bằng lòng với chính mình, với những sản phẩm đã chế tác, nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên vẫn ngày đêm miệt mài tìm tòi, nghiên cứu, cho ra đời những sản phẩm gốm mang những màu men độc, lạ trước nay chưa từng có như thạch anh, kim sa… lại có những mầu men như hoa văn của đá thiên nhiên nhưng có lớp lang, chìm, nổi, nhưng sờ vào rất bóng, mượt. Có những mầu men lại như thớ gỗ cẩm lai, gỗ nghiến, gỗ hoàng đàn…

Trong đó, các bộ tượng Phật, Bồ tát, Phúc-Lộc-Thọ, bộ tượng vua Hùng và các anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa; các mẫu lư hương tiêu bản triều Mạc, triều Lê… hay như bộ tác phẩm 12 con giáp mới được hoàn thành là minh chứng sắc nét cho tài hoa của người nghệ nhân. Những màu men này dù đến nghìn năm sau vẫn còn nguyên vẹn, không phai mờ - nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên chia sẻ.

Theo Chủ tịch UBND xã Tú Sơn Đồng Duy Cường, Đại đức Thích Chánh Tịnh - nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên là một người con tài hoa của quê hương.

Với khát vọng phục dựng, duy trì và phát triển tinh hoa văn hóa Việt trên dòng gốm phù điêu, nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên bằng quá trình lao động nghiêm túc, say mê của mình đã cho ra đời hàng nghìn tác phẩm mang tính kỹ thuật, nghệ thuật sâu sắc, chạm đến trái tim của người yêu gốm dù khó tính nhất. Trong đó, nghệ nhân ưu tú Phạm Văn Tuyên có 9 tác phẩm đạt chứng nhận sản phẩm OCOP, góp phần vào quá trình xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu của địa phương.

Năm 2020, nghệ nhân Phạm Văn Tuyên vinh dự đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”. Gốm phù điêu của nghệ nhân Phạm Văn Tuyên còn tham gia nhiều sự kiện triển lãm do Bộ Công thương, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch tổ chức và đạt nhiều Bằng khen cấp Bộ, cấp thành phố…

LIÊM ĐOÀN