Tiền ảo và những diễn biến phức tạp

Hiện nay phần lớn các nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam không thừa nhận Bitcoin và các loại tiền ảo khác như Ethereum, NEO, Ripple, Litecoin... là phương tiện thanh toán hay đồng tiền pháp định của quốc gia mình. Đồng thời đều đưa ra những cảnh báo về sự rủi ro của các loại tiền ảo cũng như khuyến nghị người dân không tham gia mua bán tiền ảo do những đồng tiền này không được nhà nước bảo vệ nếu xảy ra rủi ro, tổn thất. Tiền ảo Bitcoin không được công nhận chính thức về mặt pháp lý song nó vẫn tồn tại và được một số nhà đầu tư cả trong và ngoài nước sử dụng trong giao dịch điện tử. Điều đáng nói các đối tác có thể giao dịch trực tiếp với nhau mà không chịu sự quản lý nào của cơ quan chức năng nên trong quá trình hoạt động sẽ phát sinh những  tranh chấp thương mại và dễ bị tội phạm lợi dụng để lừa đảo nhằm chiếm đoạt tiền thật.

Trước đây, Ngân hàng nhà nước Việt Nam đã từng ra thông báo khẳng định: “Việc sở hữu, mua bán, sử dụng bitcoin tiềm ẩn rất nhiều rủi ro vì có khả năng bị tấn công đánh cắp, thay đổi dữ liệu hoặc bị ngừng giao dịch. Mặt khác, giao dịch Bitcoin có tính ẩn danh cao nên có thể trở thành công cụ cho tội phạm như rửa tiền, buôn ma túy, trốn thuế”…

Gần đây nhất là vụ việc xảy ra đầu tháng 4 vừa qua, một nhóm nhà đầu tư bị thiệt hại bởi tiền ảo iFan, Pincoin đã kéo đến trụ sở Công ty Modern Tech trên đường Nguyễn Huệ (quận 1, TP HCM) để yêu cầu xử lý hình sự những cổ đông công ty này vì cho rằng đã lừa đảo 32.000 người, chiếm đoạt hơn 15.000 tỉ đồng. Theo tố cáo từ đại diện nhóm người trên, sở dĩ họ tìm đến đây là dự án Ifan, Pincoin đã ủy quyền cho Công ty cổ phần Modern Tech làm đại diện và Modern Tech đứng ra huy động vốn từ các nhà đầu tư. Khi huy động vốn, Modern Tech cam kết với nhà đầu tư sẽ được hưởng lợi nhuận thấp nhất 48%/tháng, thời gian hoàn vốn tối đa 4 tháng. Đồng thời nếu ai mời chào được thêm người tham gia hệ thống sẽ được hưởng thêm 8% số tiền người mới tham gia. Để trở thành nhà đầu tư, người tham gia phải mua đồng tiền ảo Ifan với số lượng tối thiểu 1.000 USD. Khi đã thu hút được số tiền lớn từ các nhà đầu tư, Modern Tech quay ra tuyên bố thay đổi hình thức trả thưởng bằng cách quy đổi tiền thưởng thành các đồng tiền số chứ không chịu trả tiền mặt khiến nhiều người bức xúc do không lấy lại được tiền đã đầu tư.

Trước những diễn biến phức tạp của giao dịch tiền ảo, ngày 13-4-2018, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-NHNN về các biện pháp tăng cường kiểm soát các giao dịch, hoạt động liên quan tới tiền ảo. Theo đó, các tổ chức tín dụng (TCTD), tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán không được cung ứng các dịch vụ thanh toán, thực hiện giao dịch thẻ, cấp tín dụng qua thẻ, hỗ trợ xử lý, thanh toán, chuyển tiền, bù trừ và quyết toán, chuyển đổi tiền tệ, thực hiện giao dịch thanh toán, chuyển tiền qua biên giới liên quan tới giao dịch tiền ảo.

Nguyên nhân NHNN công khai cấm giao dịch thanh toán bằng tiền ảo để tránh rủi ro về rửa tiền, tài trợ khủng bố, gian lận, trốn thuế. Vì vậy, Chỉ thị 02/CT-NHNN còn yêu cầu các TCTD, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán rà soát, kịp thời báo cáo các giao dịch đáng ngờ có liên quan đến tiền ảo và có biện pháp xử lý theo quy định pháp luật về phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và quản lý ngoại hối. Bên cạnh hoàn thiện khung pháp lý ngăn chặn sử dụng tiền ảo làm phương tiện thanh toán, NHNN đặt trọng tâm vào công cụ thanh tra giám sát của Cơ quan Thanh tra giám sát ngân hàng phối hợp với đầu mối Vụ Thanh toán của NHNN.

Trước đó, theo quy định tại khoản 6, Điều 27 Nghị định số 96/2014/NĐ-CP, hành vi phát hành, cung ứng, sử dụng phương tiện thanh toán không hợp pháp như Bitcoin sẽ bị phạt tiền từ 150 đến 200 triệu đồng, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại điểm h, khoản 1, Điều 206 Bộ luật Hình sự 2015 đã sửa đổi, bổ sung năm 2017 và có hiệu lực từ ngày 1-1-2018. Chỉ thị 02 của NHNN ra đời trong bối cảnh có nhiều ý kiến trái chiều, thậm chí đối nghịch về công nhận tính hợp pháp, hợp lý của Bitcoin nói riêng, các đồng tiền ảo khác nói chung trong hiện tại cũng như trong tương lai.

Hải Phòng vào cuộc siết chặt quản lý tiền ảo

UBND TP Hải Phòng cũng đã bắt đầu vào cuộc tăng cường kiểm tra để phát hiện các hành vi vi phạm pháp luật liên quan tới hoạt động tiền ảo. Theo đó, ngày 16-4 vừa qua, UBND TP đã ban hành Công văn số 1933 yêu cầu các đơn vị liên quan tăng cường quản lý các hoạt động liên quan tới Bitcoin và các loại tiền ảo tương tự khác. Công văn nêu rõ, UBND TP giao giao các sở ngành, đơn vị, UBND các quận huyện tăng cường phát hiện, ngăn chặn và xử lý kịp thời theo thẩm quyền các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động tiền ảo, đặc biệt là hoạt động tài chính, kinh doanh theo phương thức đa cấp, lừa đảo trên mạng internet qua tiền ảo hoặc mạo danh đầu tư, kinh doanh tiền ảo để chiếm đoạt tài sản.

UBND TP cũng giao Sở TT&TT chủ trì, phối hợp với các sở ngành liên quan tổ chức tuyên truyền, cảnh báo trên địa bàn thành phố để nâng cao nhận thức của người dân về những rủi ro, hệ lụy liên quan đến việc mua bán, giao dịch, đầu tư và kinh doanh tiền ảo.

Các cơ quan chức năng vào cuộc đồng bộ nhằm siết chặt quản lý tiền ảo

Trao đổi với Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh thành phố Hải Phòng Lê Văn Cường, chúng tôi được biết: Với chức năng tham mưu, giúp Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thực hiện quản lý nhà nước về tiền tệ, hoạt động ngân hàng và ngoại hối trên địa bàn thành phố và thực hiện một số nghiệp vụ Ngân hàng Trung ương theo ủy quyền của Thống đốc, thực hiện Chỉ thị 02 của Ngân hàng nhà nước và Công văn số 1933 của UBND TP về các biện pháp tăng cường kiểm soát các giao dịch, hoạt động liên quan đến tiền ảo, NHNN chi nhánh thành phố đã xây dựng kế hoạch cụ thể triển khai đến các TCTD trên địa bàn toàn thành phố.

Theo đó, NHNN chi nhánh thành phố yêu cầu các TCTD trên địa bàn tổ chức tuyên truyền, phổ biến chủ trương và chỉ đạo của Chính phủ, của NHNN Việt Nam, các quy định của pháp luật có liên quan đối với hoạt động tiền ào, cảnh báo những rủi ro, hệ lụy liên quan tới mua bán, giao dịch, đầu tư, kinh doanh tiền ảo để nâng cao nhận thức của người dân.

Không được cung ứng các dịch vụ thanh toán, thực hiện giao dịch thẻ, cấp tín dụng qua thẻ, hỗ trợ xử lý, thanh toán, chuyển tiền, bù trừ và quyết toán, chuyển đổi tiền tệ, giao dịch thanh toán, chuyển tiền qua biên giới liên quan tới giao dịch tiền ảo cho khách hàng do có thể phát sinh những rủi ro về rửa tiền, tài trợ khủng bố, gian lận, trốn thuế.

Đồng thời tăng cường rà soát, báo cáo kịp thời các giao dịch đáng ngờ có liên quan tới tiền ảo; rà soát các tổ chức, cá nhân có giao dịch mua bán, trao đổi tiền ảo; các tổ chức có hoạt động xử lý giao dịch mua bán, trao đổi tiền ảo và có biện pháp xử lý đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật về phòng, chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và quản lý ngoại hối…

Bùi Hạnh