Gọi là “quái sản” cũng không lấy gì làm lạ bởi Rươi là con vật tự nhiên, chỉ xuất hiện ở vùng nước lợ gần cửa sông nơi có nước thủy triều lên xuống, con người ít có khả năng tác động đến quá trình sinh trưởng nên nhiều người ví Rươi như "lộc giời". 

Dọc theo triền đê sông Văn Úc xã Toàn Thắng (Tiên Lãng) những ngày này, thương lái các nơi đổ về thu mua tấp nập

Hải Phòng có nhiều vùng Rươi lớn cho sản lượng khai thác mỗi năm lên đến hàng trăm tấn. Hầu hết các xã có vùng nước lợ ven các sông Văn Úc, Thái Bình, sông Luộc, sông Hóa thuộc các huyện An Lão, Kiến Thụy, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo đều có rươi.

Theo kinh nghiệm truyền lại, Rươi xuất hiện quanh năm nhưng mùa “bùng” lên nhiều nhất và cho giá trị dinh dưỡng cao là vào 2 con nước chính, khoảng 20-9 và mùng 5-10 (âm lịch).

Theo đó, Rươi ở mùa này thường đều con, đỏ hồng, bụ sữa và ăn có vị béo ngậy. Chính vì có hàm lượng dinh dưỡng cao nên Rươi đã được nhiều người sành về ẩm thực yêu thích và chọn làm thực phẩm để chế biến ra nhiều món ăn thơm ngon, bổ dưỡng không thể thiếu trong mỗi bữa ăn của gia đình người Việt.

Về với vựa Rươi Tiên Lãng, Kiến Thụy những ngày này mới thấy hết được sự hối hả, nhộn dịp ở các đầm Rươi mà thứ “lộc giời” này mang lại, dọc theo triền đê con sông Văn Úc, thương lái các nơi đổ về thu mua Rươi tấp nập.

PV Báo ANHP đã có cơ hội được mục sở thị 1 đợt thu hoạch Rươi của các hộ gia đình thuộc thôn Minh Thị, xã Toàn Thắng, huyện Tiên Lãng.

Dẫu biết là lộc giời cho nhưng việc Rươi "bùng" lên đỏ ngầu cả đầm vẫn khiến cho ông Toán - chủ đầm Rươi nơi đây có một cảm giác bồi hồi khó tả. Hơn 3 mẫu đầm, việc thu hoạch cũng cần một lượng lớn nhân lực. Bởi Rươi không giống như các loài khác có thể để lại thu hoạch qua ngày. Mỗi con nước kéo dài từ 4 - 5 ngày, trong đó có 1 ngày Rươi sẽ "bùng" lên nhiều nhất, và việc thu hoạch Rươi chỉ diễn ra trong vài ba tiếng đồng hồ. 

Việc dùng vợt bắt từng con Rươi có lẽ chỉ còn được áp dụng với những hộ gia đình có vài ba sào đầm. Còn với diện tích lên tới hàng mẫu thì việc thu hoạch Rươi phải sử dụng đến Săm. Theo đó, Săm là 1 đoạn lưới dài 3 - 4m được chặn ở cửa các cống điều tiết nước cho đầm, khi muốn thu hoạch Rươi chủ đầm chỉ việc tháo nước ra là Rươi sẽ theo dòng nước chảy vào Săm nên công đoạn thu hoạch cũng đỡ vất vả hơn.

Rươi theo dòng nước chảy vào Săm.

Áng chừng 1 mẻ được khoảng 7 - 8kg thì Rươi được đổ từ Săm sang Bả.

Sau đó được chuyển về nơi tập kết.

Tại đây, các bả Rươi được treo lên theo hàng chờ  ráo nước trước khi cho lên cân.

Từng mẻ Rươi sạch bóng, khô ráo được các lái buôn cân ngay tại chỗ.

Nhiều lúc Rươi lên ồ át khiến chủ đầm chở tay không kịp, lái buôn chưa kịp thu mua buộc chủ đầm phải tận dụng các chậu to để đựng, việc này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro bởi khi vớt Rươi lên mà không biết cách bảo quản, chỉ khoảng 30 - 45 phút là Rươi tự vỡ, thì coi như mất trắng. Nên việc thu hoạch được chuẩn bị trước cả tháng, anh em họ hàng được huy động, giá cả với lái buôn cũng được thỏa thuận từ trước, Rươi lên là mỗi người 1 việc, công đoạn thu mua phải diễn ra nhanh để đảm bảo Rươi đạt chất lượng tốt nhất.

  Chủ đầm Rươi và lái buôn cẩn thận ghi chép và khớp nhau từng mã cân để tránh bị nhầm lẫn.    

Sau khi cân xong, theo kinh nghiệm của các thương lái, Rươi được nhúng qua nước đá lạnh rồi mới cho vào từng khay xốp xâm xấp nước để bảo quản, cách làm này khiến Rươi khỏe và ít vỡ hơn trong khi vận chuyển. 

Nhiều người ví von Rươi như "của giời" cho là vì cùng một cách chăm sóc, cải tạo đất đầm như nhau nhưng Rươi cũng có năm có, năm không giá cả thì "thượng vàng hạ cám", rẻ thì 200 - 300 nghìn/kg còn không trung bình giao động từ 400 - 600 nghìn/kg. Nhìn chung, sau khi trừ các khoản chi phí, các hộ dân nơi đây cũng thu được một khoản tiền khá để trang trải cuộc sống, thậm chí nhiều hộ trở lên khá giả cũng là nhờ thứ "của giời" này. Ước tính với gần 20 hộ đầm, sản lượng Rươi Tiên Lãng cung cấp ra thị trường mỗi năm có thể lên tới hàng chục tấn.

Cuối cùng, Rươi được cho lên xe tải chở đi tiêu thụ khắp các tỉnh thành trong cả nước, cũng là lúc kết thúc đợt thu hoạch Rươi đầu mùa của bà con nơi đây.

Trường Giang   

• Ẩm thực: “Gia vị” cho phát triển du lịch Hải Phòng