...

Nói về xét nghiệm ADN, nhiều người còn mơ hồ, xa lạ. Tuy nhiên trên thế giới, đó lại là một trong những kỹ thuật hiện đại nhất để “mở cánh cửa bí ẩn” về huyết thống con người. Cán bộ, nhân viên làm trong lĩnh vực xét nghiệm ADN hàng ngày phải đối với mặt với bao áp lực, vui có, buồn có. Vượt qua tất cả, bằng tâm huyết và trách nhiệm, họ chính là những người “vén bức màn sự thật”. Mỗi một hồ sơ xét nghiệm là một câu chuyện chứa đựng biết bao cung bậc cảm xúc cuộc đời…

Nghề âm thầm đi tìm sự thật

Chúng tôi tìm đến trung tâm thu mẫu phân tích ADN và chẩn đoán bệnh di truyền tại Hải Phòng (trực thuộc Trung tâm phân tích ADN và công nghệ di truyền – CGAT Việt Nam) trong một buổi sáng mưa tầm tã. Văn phòng yên tĩnh, chỉ có sách, một vài hình ảnh trung tâm và sơ đồ hướng dẫn xét nghiệm ADN. Đón chúng tôi là chị Phạm Thúy Nga –Trưởng phòng. Qua những câu chuyện cởi mở, chân thành, chúng tôi phần nào hiểu được công việc thầm lặng mà các anh, các chị đang làm. Hơn mười năm thành lập trung tâm CGAT, cũng là từng ấy năm họ chứng kiến biết bao số phận thăng trầm theo cung bậc cuộc đời. Họ vui khi sự thật tìm ra mang lại hạnh phúc cho cả một gia đình, dòng họ nhưng cũng sẵn sàng làm bác sĩ tâm lý của khách hàng khi biết sự thật “sét đánh ngang tai”.

Nói về xét nghiệm ADN, chị Nga cho biết: Với sự phát triển của khoa học công nghệ, xét nghiệm ADN là phương pháp xác định huyết thống chính xác nhất hiện nay. Theo di truyền học, 23 nhiễm sắc thể có trong tế bào trứng của người mẹ và 23 nhiễm sắc thể có trong tinh trùng của người cha kết hợp với nhau để sinh ra người con. 46 nhiễm sắc thể này có trong mỗi tế bào của cơ thể chúng ta, trong đó 23 lấy từ mẹ, 23 lấy từ bố. Xét nghiệm ADN cho phép kiểm tra xem có đúng người con lấy nhiễm sắc thể từ người bố nghi vấn hay không.

Xét nghiệm huyết thống bằng ADN là cách xét nghiệm chính xác nhất hiện nay. Nếu các mẫu ADN của mẹ, con và bố nghi vấn khớp với nhau trong từng gen thì độ chính xác có quan hệ huyết thống đạt tới 99.999% hoặc cao hơn. Nếu hai mẫu ADN của người con và bố nghi vấn không khớp với nhau từ hai gen trở lên, thì có nghĩa là người đàn ông này không phải là cha của đứa trẻ. Xét nghiệm huyết thống có thể tiến hành với nhiều loại tế bào như mẫu máu, tế bào bên trong má, mẫu mô, móng tay, gốc tóc, cuống rốn...Các xét nghiệm sẽ có cùng độ chính xác như nhau, vì tất cả các tế bào trong cùng một cơ thể đều có cùng một loại ADN.

Đến nay, Phòng thu mẫu ADN và chẩn đoán bệnh di truyền đã phục vụ gần một nghìn trường hợp từ khắp các tỉnh Duyên hải Bắc bộ như Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng, Hải Dương, Quảng Ninh…Đó là những người tự nguyện xác định huyết thống, các trường hợp toà án, sứ quán, trong nước và nước ngoài gửi mẫu về yêu cầu…

Kết quả xét nghiệm ADN ở đây còn có thể so sánh đối chiếu với kết quả xét nghiệm ở nước ngoài. Chẳng hạn, con xét nghiệm tại Việt Nam, bố xét nghiệm tại Đức, so sánh 2 kết quả có thể kết luận có phải 2 bố con hay không.

Công việc chính của chị Nga ở trung tâm tại Hải Phòng là chịu trách nhiệm thu mẫu của khách hàng, sau đó trực tiếp chuyển lên trung tâm tại Hà Nội để làm xét nghiệm và thu kết quả về. Mọi quy trình từ thu mẫu cho tới xét nghiệm và trả kết quả đều đảm bảo bí mật tuyết đối. Tên khách hàng và kết quả mẫu sẽ được đánh mã kí hiệu, niêm phong cẩn thận vì vậy chị Nga cũng như cán bộ trực tiếp phân tích mẫu đều không biết kết quả trước khi đến tay khách hàng.

Nghe đơn giản là vậy nhưng phải làm nghề mới biết họ chịu áp lực như thế nào. Đã không ít lần chị Nga bị chặn xe giữa đường vì thân nhân của khách hàng muốn chị làm giả kết quả. Một lần, khách hàng vừa ra về thì một người phụ nữ lạ xông vào phòng đòi gặp chị, ra giá 200 triệu đồng để chị làm giả kết quả theo yêu cầu. “Số tiền đó với mình phải làm lụng bao năm mới có nhưng so với gia tài bạc tỷ thì họ sẵn sàng chi 200 triệu là điều dễ hiểu. Nếu mình “tham tiền” thì sự thật đổi trắng thay đen cũng chẳng có gì khó em ạ. Làm nghề vui mà cũng phải tỉnh táo, bản lĩnh lắm!”, chị vừa cười vừa chia sẻ.

ADN - vui buồn những cung bậc cuộc đời

Gắn bó với CGAT Việt Nam từ những ngày đầu thành lập và nay là công tác tại Hải Phòng, chị Thúy Nga đã gặp biết bao câu chuyện, số phận vui buồn xoay quanh xét nghiệm ADN.

Chị kể: Khi mới về Hải Phòng công tác, trong lúc đang trao đổi với khách hàng thì đồng nghiệp thông báo có người muốn gặp chị. Một cụ ông đã gần 70 tuổi, trong xe còn lủng lẳng đôi gà vịt làm quà, rưng rưng trình bày hoàn cảnh và ngỏ ý muốn làm xét nghiệm ADN. Cụ bảo, con trai cụ vừa mất thì có một cô gái lạ từ Thanh Hóa bế đứa trẻ đến “trả” cho gia đình để còn đi lấy chồng khác. Cô gái khăng khăng đó là con của người con trai vắn số.

Cụ vui lắm nhưng lại sợ người ta lợi dụng hoàn cảnh gia đình để đổ thừa. Hỏi thăm khắp nơi, cụ biết đến trung tâm CGAT Việt Nam. Vậy là, thân già lọ mọ đạp xe từ Nam Định ra Hà Nội, không dám đi xe khách vì tiết kiệm tiền. “Nhìn cụ run rẩy vuốt từng đồng tiền lẻ nhăn nhúm nộp lệ phí, mọi người không cầm được xúc động. Mình quyết định đề xuất lên Ban Giám đốc miễn tiền xét nghiệm cho cụ và đã được đồng ý. Ngày có kết quả, tận tay mình cầm về quê cho cụ. Nhìn hai cụ già vui mừng nhận đứa cháu “máu mủ ruột già” sau khi biết kết quả xác nhận cùng huyết thống, tự dưng mình thấy yêu công việc đang làm biết bao. Mọi vui buồn trong nghề dường như tan biến hết”.

Có những trường hợp, niềm vui của người này lại mở ra bi kịch cho gia đình người khác. Anh M. và anh T là hai người bạn thân từ thưở nối khố. Đã ngoài 30 tuổi nhưng anh M chẳng màng chuyện vợ con, lại trót đem lòng yêu một cô gái làm quán gội đầu, đã li dị chồng và hiện đang nuôi con nhỏ. Gia đình anh M phản ứng dữ dội vì không muốn cậu con giai tân “vớ” phải gái nạ dòng. Cực chẳng đã, anh M phải nói dối trước đây hai người từng yêu nhau, có con trước khi chị kia lấy chồng. Đứa bé là con chung của hai người. Vậy mà gia đình cũng chẳng tin, bắt anh đi làm xét nghiệm ADN. Biết tình cảnh “bên tình – bên hiếu” khó xử của bạn, anh T gợi ý lấy mẫu của anh và con gái để xét nghiệm mang tên anh M và đứa bé kia. Như vậy, sẽ có một cái kết có hậu cho tất cả? Nhưng ai ngờ, ngày lấy kết quả, anh T “chết đứng” khi biết hai cha con anh không cùng huyết thống. Mọi niềm tin vào người vợ đảm đang, hiền dịu trong anh sụp đổ…Còn anh M, sau bao “đấu tranh” cũng nhận được sự chấp nhận của gia đình. Một đám cưới nhỏ diễn ra theo đúng ý nguyện.

Kể đến đây, chị Nga quay ra cười nói với chúng tôi: Nghề thu mẫu và làm xét nghiệm ADN đặc biệt lắm. Mười năm làm nghề là cả một hành trình dài, thu gom biết bao chuyện vui buồn của cuộc đời, của phận người. Nếu viết thành sách, có lẽ nó sẽ là một cuốn sách hấp dẫn từ trang đầu tới chương cuối về những câu chuyện đời, chuyền nghề sau cánh cửa phòng xét nghiệm ADN…

Phương Anh