Theo Đại Nam nhất thống chí và tương truyền, hôm đó vào ngày mùng 9 tháng 2 âm lịch năm 1288, ngư dân đánh cá gần đảo Dấu Đồ Sơn phát hiện thấy một thi thể lập lờ trên sóng nước bèn đưa lên đảo. Qua trang phục và tất cả những gì thu thập được mọi người nhận ra đây là vị võ tướng nhà Trần đã hi sinh và dạt về đây.

Trong đêm tối ngư dân và người trên đảo chuẩn bị nghi lễ để hôm sau an táng. Sáng hôm sau mọi người vô cùng ngạc nhiên khi thấy thi thể của người đã được mối đùn lên lấp kín. Thời gian sau đó người dân thấy vị võ tướng hiển linh thành ông già râu tóc bạc phơ khi dạo chơi, lúc câu cá. Người dân Đồ Sơn thành kính gọi người là “Lão Thần Đảo”.

Vào thời nhà Lê, khi vua Lê kinh lý vùng Đồ Sơn nghỉ đêm trên đảo, nằm mơ thấy ông già râu tóc bạc phơ tự xưng là thần đảo. Hôm sau nhà vua lên thuyền và kể lại cho mọi người cùng nghe và phán rằng “Nếu là Thần đảo hãy cho ta một ứng báo”. Vua vừa dứt lời, một con cá to quẫy mạnh nhẩy lên thuyền. Thấy linh nghiệm, nhà Vua ban cho người tước hiệu “Lão Đảo Thần Vương”.

Đến đời vua Tự Đức, ngự giá kinh lý vùng biển phía Nam gặp sóng to gió lớn đã chắp tay thành tâm khẩn cầu và lời nhà vua vừa dứt thì trời yên biển lặng. Nhà vua phong cho người tước hiệu Nam Hải Thần Vương và truyền cho trăm họ lập đền thờ phụng.

Để tưởng nhớ công ơn của vị võ tướng, hàng năm UBND quận Đồ Sơn tổ chức lễ hội Đảo Dấu từ ngày mồng 1 tháng 2 âm lịch, hội chính diễn ra trong 3 ngày 8,9,10 để cầu cho Quốc thái dân an. Trong lễ hội có tục rước đèn và thả thuyền giấy vào giờ Tí (tức 23h đêm ngày mồng 9).

Tàu bè đi Bắc về Nam đều qua cửa đền cầu mong được chở che trước sóng to gió lớn, cầu mong một năm đi biển được bình yên. Du khách đến đền thờ Nam Hải Thần Vương cầu cho được mạnh khỏe, bình an và hạnh phúc.

Để phát huy giá trị Danh lam thắng cảnh Quốc gia đảo Hòn Dấu và tưởng nhớ công đức của Nam Hải Thần Vương, UBND thành phố Hải Phòng đã quyết định đầu tư xây dựng và tôn tạo quần thể đền thờ Nam Hải Thần Vương với tổng vốn đầu tư gần 78 tỷ đồng. Nhiều năm qua, đền thờ Nam Hải Thần Vương thu hút rất nhiều Nhân dân và du khách trong và ngoài nước đến tham quan, chiêm bái.

Tại đảo Hòn Dấu, ngoài đền thờ Nam Hải Thần Vương còn có ngọn Hải Đăng làm nhiệm vụ chỉ dẫn cho tàu thuyền ra vào cảng Hải Phòng. Đây là công trình do kiến trúc sư người Pháp thiết kế và xây dựng từ năm 1892 là một trong những ngọn đèn biển nổi tiếng nhất Việt Nam.

Qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, Hải Đăng Hòn Dấu là minh chứng đấu tranh cho truyền thống đấu tranh anh dũng kiên cường của Nhân dân Đồ Sơn trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trên đảo Hòn Dấu còn có khu rừng nguyên sinh đã được Hội bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam công nhận là cây di sản Việt Nam đối với quần thể 35 cây đa búp đỏ từ 400-700 năm tuổi.

LIÊM ĐOÀN