Vào giai đoạn năm 1963-1965, khi đế quốc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc nước ta bằng máy bay và tàu chiến, để đối phó, quân và dân trên đảo Cát Bà đã dựa vào khoảng trống tự nhiên của hang động đá vôi có sẵn để xây dựng một bệnh viện dã chiến trong lòng núi vừa làm nơi trú ẩn, tránh bom, đạn. Chính vì thế mà từ năm 1963 hang có tên là Hang Quân y như ngày nay.

Sau chiến tranh, bệnh viện đã được dời đi nhưng vì địa thế vững chãi và an toàn nên người dân thường chọn đây làm nơi trú ẩn khi có bão lũ. Và đến ngày nay, nơi đây trở thành một di tích lịch sử hàng đầu tại Cát Bà mà du khách không thể bỏ qua.

Trải qua gần 100 năm với bao thăng trầm của lịch sử và biến động của thời tiết, kiến trúc của hang vẫn còn khá nguyên vẹn bởi hệ thống bê tông cốt thép vững chắc với 2 hang động dài 200m và tổng diện tích lên tới 2.000m2, chứa được hơn 100 thương binh cùng lúc.

Hang có 2 cửa vào chính ở phía Đông và phía Tây. Lối lên hang ban đầu được xây dựng là kiểu thang gỗ cơ động để có thể dễ dàng tháo dỡ hoặc phá hủy khi có báo động quân địch đang đổ bộ vào, qua đó bảo mật được vị trí hang cũng như bảo đảm an toàn cho những người bên trong. Cầu thang đã được sửa chữa rất nhiều lần, song vẫn được làm bằng gỗ nhằm giữ nguyên ý nghĩa lịch sử.

Bước qua các bậc thang, du khách sẽ bắt gặp 1 cánh cửa sắt kiên cố có 4 chốt sắt phụ và 1 chốt chính. Điều đặc biệt là cánh cửa này được gia công cố định bằng thép dày vô cùng kiên cố có chức năng chống đạn và cong gồ lên để nếu đạn bắn vào thì sẽ bị văng sang hai bên. Sự khéo léo và tài tình của người xưa vẫn luôn khiến hậu nhân phải trầm trồ, thán phục.

Khi đã qua tấm cửa vững chắc thì chào đón du khách sẽ là một hành lang sâu hun hút của một bệnh viện dã chiến hoành tráng. Vì hang đã có sự “đụng chạm” của bàn tay con người nên không tối tăm như những hang động khác. Một hệ thống ánh sáng đã được lắp đặt cẩn thận để phục vụ cho việc đi lại.

Tuy nhiên, cánh cửa nhỏ khiến ánh sáng mặt trời bên ngoài không thể lọt vào nhiều cùng với những ánh đèn khiến cho hang có một màu vàng huyền ảo.

Bệnh viện dã chiến trong hang núi được thiết kế thành 3 tầng, gồm 17 phòng. Trong đó tầng 1 là khu vực chữa bệnh chính với đầy đủ 14 phòng chức năng là: phòng mổ, phòng bệnh nhân, phòng thuốc, phòng phục hồi sức, phòng nghỉ, phòng sinh hoạt, phòng vệ sinh, phòng tắm, phòng bếp, phòng đón tiếp, phòng gác và hội trường…

Tầng 2 với địa hình khá mấp mô, được sử dụng làm phòng chiếu phim, bể bơi và nơi tập luyện, kiểm tra thể lực cho bộ đội địa phương. Từ tầng 2 lên tầng 3 là nơi tổ chức các cuộc họp quan trọng của quân đội thì được thiết kế một lối đi bí mật. Đồng thời trên tầng 3 còn có 1 lối thoát hiểm khẩn cấp ra luôn sườn núi bên cạnh.

Ngày nay, khi du lịch hang Quân y, du khách sẽ thấy những chiếc giường bệnh, những bộ bàn ghế gỗ hay một số đồ dùng vẫn còn được giữ lại đặt ở giữa phòng và các mảnh gỗ đóng vào tường của tủ đựng thuốc vẫn còn lưu lại dấu tích.

Ngoài ra, người ta còn đặt thêm những bức tượng mô phỏng hình ảnh các chiến sĩ đang canh gác hay các bác sĩ đang khám chữa bệnh cho thương binh… để tái tạo lại hơi thở của thời chiến.

Vì hang nằm trên lưng chừng sườn núi, nên khi đứng trên cửa hang nhìn xuống, du khách có thể thu trọn vẻ đẹp nên thơ hùng vĩ của núi non mây trời và cảnh vật xung quanh vào tầm mắt.

Đặc biệt, vì nằm sâu bên trong núi đá nên không khí trong hang luôn giữ được nhiệt độ ôn hòa ổn định, mát vào mùa hè và ấm áp trong mùa đông. Vì vậy, du khách khi bước vào sẽ cảm thấy rất dễ chịu và thoải mái.

Nếu đã vui đùa chán chê, mê mệt trên các bãi biển thơ mộng của Cát Bà rồi và muốn lắng mình lại nhớ về một thời hào hùng của dân tộc Việt Nam thì hang Quân y chính là một điểm đến lý tưởng dành cho du khách khi đến với Cát Bà.

Lan Phương