Pháo đài trên còn được biết đến với tên gọi “Cứ điểm 177”. Là khu di tích lịch sử nằm trên đỉnh ngọn đồi có độ cao 177m so với mực nước biển, pháo đài gồm trận địa pháo đối hải cỡ lớn và hệ thống hầm, hào quân sự được xây dựng từ những năm 40 của thế kỷ 20. Chính nhờ vào vị trí đắc địa này, điểm cao này đã thu trọn một dải biển Đông trong tầm mắt trong khi phía sau lưng là những rặng núi trùng điệp làm điểm tựa.

Góp phàn lập nên những chiến công oanh liệt trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, tại di tích còn lưu giữ những kỷ vật lịch sử thiêng liêng với 2 khẩu pháo lớn, văn bia chứng tích, kho đạn, khu nhà trưng bày hình ảnh cùng các đồ dùng thời chiến của bộ đội ta. Và điểm đáng chú ý thêm là đoạn đường để du khách lên dốc thăm cứ điểm nằm đối diện ngay Ban quản lý vịnh Cát Bà ngày nay.

Trước hết nói về khu vực đài quan sát của pháo đài. Từ địa điểm này du khách sẽ có cơ hội hiếm có để thưởng thức vẻ đẹp tuyệt vời của toàn cảnh quần đảo Cát Bà từ nhiều góc độ.

Xa xa là khu vực vịnh Lan Hạ và đảo Hạ Long sóng nước bồng bềnh, yên ả. Còn ngay phía dưới “Cứ điểm 177” chính là hai bãi tắm đẹp nhất gồm: Cát Cò 1 và Cát Cò 2. Tiếp nữa, khi ngắm và chỉnh kính trên đài quan sát, du khách còn thấy rõ phía bên trái là bãi tắm tiên cát vàng êm ả, bên phải là những nếp nhà người dân sinh sống…

Men theo bức tường cũ kỹ, du khách sẽ thấy các khẩu pháo số 1 và 2 do người Pháp chế tạo năm 1910, sử dụng điện và có tầm bắn 40km. Khẩu số 2 nằm cách khẩu số 1 không xa nhưng đã hư hỏng và không còn nguyên vẹn như khẩu số 1. Ngay sau Cách mạng tháng Tám, bộ đội ta đã tiếp quản trận địa pháo trên.

Một trong những nơi cũng ấn tượng không kém khi tham quan Pháo đài Thần công Cát Bà chính là đường hầm chữ U xuyên núi có không gian rộng đủ cho cả đoàn người vượt qua. Được xây bằng những khối bê tông kiên cố, những đặc điểm xù xì này tạo ấn tượng mạnh về một chứng tích lịch sử quan trọng.

Đây vừa là một nơi trú ẩn, vừa là nơi tổ chức các hoạt động hàng ngày, phòng họp và phòng ăn, phòng y tế, nhà bếp… Hầm có thể chứa tới 500 người cùng lúc.

Tham quan phòng truyền thống tại pháo đài, du khách còn cơ hội tìm hiểu những hình ảnh, hiện vật ghi lại giai đoạn chiến đấu anh dũng của quân và dân ta. Tất cả hiện ra trước mắt vô cùng sống động khiến ai cũng phải bồi hồi xúc động.

Khu Pháo đài Thần công được cấp phép cho một đơn vị khai thác phục vụ du lịch vào giữa năm 2010. Những năm qua, lượng khách du lịch đến Cát Bà rất đông, nhưng trong đó chỉ có một phần nhỏ (đa số là khách nước ngoài) lên thăm khu pháo đài. Nguyên nhân là do thiếu thông tin và thiếu dịch vụ.

Pháo đài Thần công là một điểm đến ý nghĩa cả về giá trị văn hóa lịch sử lại sở hữu một vị trí đắc địa quá tuyệt vời, hứa hẹn những ngày gần đây sẽ thu hút lượng lớn du khách trong và ngoài nước.

Lan Phương