Theo tác giả Hoàng Gia Điều: Trong Ca trù, thơ luôn giữ một vị trí quan trọng. Hát Ca trù còn được gọi là hát thơ cho nên tất cả lời Ca trù bao giờ cũng là một bài thơ của văn nhân, thi sĩ.

Theo ông, Ca trù rất hợp với thơ trữ tình. Ca trù có nhiều điệu hát, nhiều thể thơ, bao gồm lục bát, Đường luật (thất ngôn, tứ tuyệt), thể phú… nhưng phần nhiều là thể cách hát nói.

Thể cách hát nói là một thể thơ đặc trưng của Ca trù, là một thể thơ tổng hợp của các thể thơ truyền thống như lục bát, thất ngôn và có cả thể loại phú hay biền ngẫu nữa.

Thể cách hát nói có mô hình ổn định là 11 câu với cấu trúc rất hoàn chính, khác biệt với thơ ca khác và cách tổ chức vần luật được quy định chặt chẽ.

Lời lẽ thơ trong Ca trù mang tính uyên thâm, ít lời mà đa nghĩa, giàu cảm xúc và sâu lắng. Mỗi bài thơ thường chứa nhiều tâm tư của tác giả về cuộc đời, về con người, về nhân tình thế thái.

Người yêu Ca trù dường như đã nằm lòng những bài thơ hát nói kinh điển của tác giả xưa  như: “Hồng Hồng, Tuyết Tuyết/ Mới ngày nào còn chưa biết cái chi chi/ Mười lăm năm thấm thoắt có xa gì/ Ngoảnh mặt lại đã tới kỳ tơ liễu…” (Dương Khuê- Đào Hồng, Đào Tuyết).

Trong suốt hơn 20 năm qua, với sự nỗ lực của Câu lạc bộ (CLB) Ca trù thành phố, vị thế của Ca trù Hải Phòng đã dần được khẳng định với các giáo phường và CLB Ca trù trên cả nước.

Trên con đường xây dựng và bảo tồn nghệ thuật Ca trù, bên cạnh tâm huyết của những nghệ nhân, những ca nương, kép đàn trẻ mà còn có đóng góp không nhỏ của những thi nhân, người sáng tác nên những bài thơ cho ca trù, làm cho ca trù ngày càng đến gần hơn với người nghe mọi thế hệ…

Những năm gần đây, ở Hải Phòng đã có nhiều thi nhân nặng lòng với việc sáng tác thơ cho Ca trù. Tác giả  Diên Hùng, Phó Chủ tịch Hội thơ đường Việt Nam tại Hải Phòng chia sẻ: Ông bắt đầu làm thơ từ những năm 1960, khi đó ông mới chỉ là chàng lính trẻ, tuổi mới đôi mươi.

Ngày ấy ông thường làm thơ theo những thể thơ truyền thống như lục bát, song thất lục bát, Đường luật. Năm 2000, ông có dịp gặp gỡ và quen biết NSƯT Đỗ Quyên, Chủ nhiệm CLB Ca trù Hải Phòng nên ông mới có cơ hội đến với Ca trù.

Ông dành thời gian hàng năm để nghe Ca trù, mới phần nào hiểu được làn điệu và khổ phách trong Ca trù. Từ đó ông bắt đầu sáng tác thơ cho Ca trù.

Từ đó đến nay ông đã sáng tác được khoảng 10 bài thơ hát nói và hơn 10 bài là các thể  thơ khác cho ca trù, trong đó có 5-6 bài đã được CLB Ca trù Hải Phòng thể hiện trong các canh hát như Thu kề bóng, Bài ca Hải Phòng, Bài ca chiến sỹ vô danh …:

“Nơi đây mảnh đất Hải Tần/ Ngô Vương đuổi giặc (tướng) Lê Chân dựng nền/Trùng trùng, điệp điệp/ Đất trời Nam còn nối tiếp biển Đông/Lộng gió khơi xa cá lội một dòng/ Bông lúa chin hương cánh đồng thơm ngát…” (Ba ca Hải Phòng)

NSƯT Đỗ Quyên, Chủ nhiệm CLB Ca trù Hải Phòng cho biết: Trong năm 2012, CLB Ca trù Hải Phòng có phát động phong trào sáng tác thơ ca trù về quê hương đất nước, đặc biệt là về thành phố cảng Hải Phòng.

CLB đã tổ chức 1 lớp sáng tác, có 22 tác giả tham gia. Sau một thời gian có 128 bài thơ của các tác giả gửi về ban biên tập, trong đó có khoảng 60 bài thơ đã được chuyển tải đưa đến với khán giả trong những canh hát.

Các tác giả có tác phẩm như: Nam Phụng, Giang Thu, Nguyễn Hãn, Bùi Đình Thạo, Diên Hùng…

Tuy nhiên lượng tác giả trẻ sáng tác thơ cho ca trù hiện nay là rất ít. Bà mong là thế hệ trẻ đến với ca trù nhiều hơn bởi theo bà chỉ khi các bạn trẻ đến với ca trù, hiểu ca trù thì các bạn mới sánga tác được

Xuân Hạ

• Đình - chùa Tây: Cụm di tích văn hóa gắn với lịch sử giữ nước