Theo thông tin từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam, tính đến hết tháng 10 năm 2023, tỷ lệ người dân có tài khoản ngân hàng đạt hơn 80%; thanh toán không dùng tiền mặt đạt gần 8,6% tỷ lệ giao dịch với giá trị hơn 220 triệu tỷ đồng, cao hơn nhiều so với mục tiêu đề ra.

Đặc biệt, tốc độ tăng trưởng thanh toán kênh di động, kênh internet, mã QR tăng trưởng hằng năm đều đạt hơn 100%... Trong đó, tăng trưởng thanh toán bằng mã QR tăng hơn 160% về số lượng so với cùng kỳ năm 2022.

Mặc dù thanh toán qua phương thức quét mã QR ngày càng thể hiện thế mạnh về sự tiện lợi trong các giao dịch, tuy nhiên gần đây đã xảy ra không ít các sự việc do kẻ gian lợi dụng nhằm đánh cắp thông tin, chiếm đoạt tiền trong tài khoản của người dùng. Trong đó, một số vụ việc “nổi cộm” như: sử dụng biên lai giả mạo thanh toán; dán đè mã QR nhằm trục lợi; gửi các đường link chứa mã độc…

Theo đại diện Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông, so với đường link độc hại truyền thống, mã QR code có thể được chèn vào email, tin nhắn mà không bị các bộ lọc chặn lại. Thậm chí, các đối tượng lừa đảo có thể mã hóa các đường link lừa đảo hoặc các số tài khoản giả mạo thành các mã QR để lừa người dùng. Nếu không để ý, người dùng có thể quét và truy cập các đường link này hoặc chuyển khoản cho các số tài khoản giả mạo mà không hay biết…Chính vì thế lừa đảo bằng mã QR code tinh vi, phức tạp hơn nhiều so với trước đây.

Người dùng nên kiểm tra kỹ thông tin của người gửi mã cũng như địa chỉ trang mà các mã QR dẫn tới; không cung cấp thông tin cá nhân, mã OTP dưới bất cứ hình thức nào. Người dùng chỉ nên quét các mã QR từ nguồn đảm bảo. Với các mã QR liên quan đến chuyển tiền cần nhìn rõ số tài khoản nhận tiền trước khi bấm nút chuyển. Với các mã QR liên quan đến đường link, chỉ sử dụng camera điện thoại để quét, cân nhắc chỉ ấn vào đường link bắt đầu với https và có tên miền quen thuộc.

Với chiêu trò tờ rơi, card visit..., cơ quan chức năng khuyến cáo không tò mò truy cập mã QR nhạy cảm để tránh bị lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Tại các cửa hàng, nếu thấy quá nhiều mã QR trong quán, người tiêu dùng cần hỏi kỹ nhân viên là nên thanh toán qua đâu, trường hợp đã quét mã QR thì trước khi nhập mã hoặc quét gương mặt để thanh toán thì cần kiểm tra số tài khoản, tên tài khoản đã đúng với chủ quán hay chưa…

Mới đây, Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) vừa đưa ra cảnh báo thủ đoạn giả mạo mã QR tại các cửa hàng, địa điểm thanh toán. Theo đó, thủ đoạn này nhằm đánh lừa khách hàng tới mua hàng, thanh toán hàng hóa, dịch vụ tại các cửa hàng, quán ăn, hộ kinh doanh…

Cụ thể, kẻ gian lợi dụng sơ hở để dán đè lên hoặc đặt biển có mã QR của tài khoản giả mạo ở cửa hàng, nhà hàng hoặc điểm thanh toán khác. Lúc này, khách hàng sau khi mua hàng hoặc ăn uống sẽ quét mã QR để trả tiền cho chủ cửa hàng, nhưng thực chất là tiền được chuyển vào tài khoản của kẻ lừa đảo qua mã QR giả mạo. Trên các diễn đàn, mạng xã hội thủ đoạn này cũng được cảnh báo tới các hộ kinh doanh, chủ cửa hàng…Theo Giám đốc NHNN Chi nhánh Hải Phòng Nguyễn Thị Dung: Khoảng 3 năm gần đây, hoạt động TTKDTM trên địa bàn thành phố có sự phát triển nhanh.

NHNN tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, bảo đảm an ninh, an toàn, áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong hoạt động thanh toán; tăng cường hợp tác, phối hợp, trao đổi thông tin giữa NHNN Chi nhánh Hải Phòng với Công an thành phố và các đơn vị liên quan để kịp thời phát hiện, phòng ngừa, điều tra, xử lý hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động thanh toán; đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền, đào tạo, hướng dẫn và bảo vệ người tiêu dùng trong TTKDTM.

Mặc dù còn tồn tại những rủi ro nhưng phương thức thanh toán quét mã QR này vẫn ngày càng thể hiện thế mạnh về sự tiện lợi trong các giao dịch. Do đó, để tránh các hành vi lừa đảo, trục lợi, người dùng cần xác minh kỹ các thông tin giao dịch trước khi quét mã chuyển tiền trực tuyến đừng để “mất tiền oan”.

Ngọc Hà

• Chuyện thời cuộc: Nhanh chóng đưa chính sách mới, nhân văn đi vào cuộc sống
• Chuyện thời cuộc: Hải Phòng với quyết tâm trở thành trung tâm kinh tế biển của cả nước
• Chuyện thời cuộc: Thực hiện mục tiêu "điện đi trước"